تأثیر تغییر مبدأ تقویم شمسی از هجری به شاهنشاهی بر نهضت اسلامی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 پژوهشکده امام خمینی و انقلاب اسلامی

2 کارشناسی ارشد تاریخ انقلاب اسلامی، پژوهشکده امام خمینی و انقلاب اسلامی

چکیده

حکومت پهلوی در سال 1354ش مبدأ تقویم شمسی کشور را از هجری (هجرت پیامبر: رویدادی مذهبی) به شاهنشاهی (تاج‌گذاری کوروش: رویدادی ملی) تغییر داد. این تغییر باعث واکنش قشرهای مختلف جامعه به‌ویژه روحانیون شد. شاه درنهایت در سال 1357ش برای فرونشاندن اعتراضات مردم مبدأ تقویم را از شاهنشاهی به هجری بازگرداند.
هدف: پژوهش حاضر دَرپیِ رسیدن به پاسخی مناسب برای این پرسش است که واکنش گروه‌های مختلف مردم اعم از مذهبی (روحانیون)، دانشگاهی و احزاب به تغییر تقویم چه بود و این واکنش چه تأثیری در پیروزی نهضت اسلامی داشت؟
روش: این پژوهش با روش توصیفی-تحلیلی و مبتنی‌بر اسناد و مدارک آرشیوی و منابع اصلی انجام شده‌است.
نتیجه: شاه با تغییر تقویم بیش‌تر دَرپیِ نشان‌دادن عظمت ایران باستان به غربی‌ها بود و به فکر اهانت به دین اسلام نبود؛ ولی چون نمادی اسلامی را حذف کرده بود و نمادی شاهنشاهی را جایگزین آن کرده بود، روحانیون این تغییر را توهین به اسلام و پیامبر قلمداد می‌کردند. دانشجویان این عمل را درجهت حذف اسلام می‌دانستند و احزاب هم این اقدام را زمینۀ تغییر قانون اساسی می‌پنداشتند.
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Effect of Conversion of Solar Hijri Calendar to Imperial on Islamic Movement

نویسندگان [English]

  • Seyed Mahmoud Sadat Bidgoli 1
  • maryam madani 2
1 Assistant Professor, Department of History, Research Institute of Imam Khomeini and Islamic Revolution
2 MA (History of Islamic Revolution), Research Institute of Imam Khomeini and Islamic Revolution
چکیده [English]

 
In 1975, the Pahlavi regime converted the Solar Hijri calendar (which was based on the Hijra or migration of Prophet Muhammad (S) from Mecca to Medina: a religious event) to an imperial calendar (coronation date of Cyrus the Great: a national event). This conversion stirred reactions by various walks of life, in particular the clerics. The Shah had to finally convert the calendar again to the Solar Hijri to quell public protests.
Objective: This research paper intends to find an answer to this question: What was the reaction of various walks of life including the clerics, academicians and political parties to the conversion of the calendar and what was the effect of this reaction on the victory of Islamic movement in Iran?
Methodology: This research paper has adopted a descriptive-analytical method based on library sources and documents.
Findings: The Shah converted the calendar to show the glory of ancient Iran to the Westerners and he did not mean insulting the religion of Islam. However, since he had put away a religious symbol, substituting it with an imperial symbol, the clerics interpreted it as an insult to Islam and the Prophet (pbuh). To the university students it was a first move to eliminate Islam and to the political parties it was an introduction to a drastic chance in Constitution.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • calendar
  • Solar Hijri calendar
  • imperial calendar
  • reaction
  • Imam Khomeini
اسناد
سازمان اسناد و کتابخانۀ ملی ایران (ساکما): 17411-296؛ 48852-297.
مرکز اسناد انقلاب اسلامی (مراسان):
شمارۀ پرونده، 1072، ص1؛ ش1168، ص17؛ ش1553، ص18؛ ش1795، صص 31، 32؛ ش2085، ص3؛ ش2701، ص34؛ ش3351، صص 13، 45، 48، 49؛ ش3355، صص 11، 19، 28، 32، 33؛ ش7497، ص32؛ ش7780، ص59؛ ش43991، ص223.
کتاب
آبراهامیان، یرواند. (1392). ایران بین دو انقلاب؛ درآمدی بر جامعه‌شناسی سیاسی ایران معاصر. (چ2). (احمد گل‌محمدی و محمدابراهیم فتاحی، مترجمان). تهران: نشر نی.
استوار، مجید. (1391). انقلاب اسلامی و نبرد نمادها. تهران: معاونت پژوهشی پژوهشکدۀ امام‌خمینی و انقلاب اسلامی.
استوار، مجید. (1392). انقلاب اسلامی و نبرد نمادها. تهران: نگاه معاصر.
اسناد انقلاب اسلامی. (1374). (ج1). (چ2). تهران: انتشارات مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
انقلاب اسلامی به‌روایت اسناد ساواک. (1376). (کتاب اول). (چ1). تهران: سروش.
انقلاب اسلامی به‌روایت اسناد ساواک. (1376). (کتاب چهارم). (چ1). تهران: سروش.
انقلاب اسلامی به‌روایت اسناد ساواک. (1376). (کتاب هفتم). (چ1). تهران: سروش.
انقلاب اسلامی به‌روایت اسناد ساواک. (1376). (کتاب هشتم). (چ1). تهران: سروش.
انقلاب اسلامی به‌روایت اسناد ساواک. (1376). (کتاب دهم). (چ1). تهران: سروش.
بهنود، مسعود. (1374). دولت‌های ایران از سید ضیا تا بختیار: سوم اسفند 1299-بیست‌ودوم بهمن 1357. (چ6). تهران: سازمان انتشارات جاویدان.
پارسونز، آنتونی. (1363). غرور و سقوط. (چ2). (منوچهر راستین، مترجم). تهران: انتشارات هفته.
پهلوی، محمدرضا. (1349). مأموریت برای وطنم. تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
پهلوی، محمدرضا. (1375). پاسخ به تاریخ. (چ4). (حسین ابوترابیان، مترجم). تهران: نشر سیمرغ.
توکلی نیشابوری، نصرالله. (1392). آخرین سقوط آریاها: خاطرات اولین رئیس ستاد کل ارتش پس‌از انقلاب. مریلند: انتشارات آیبکس.
تهاجم به روحانیت و حوزه‌های علمیه در تاریخ معاصر. (1379). (چ1). تهران: مؤسسۀ فرهنگی قدر ولایت.
ثابتی، پرویز. (1390). در دامگه حادثه: گفت‌وگویی با پرویز ثابتی مدیر امنیت داخلی ساواک. (عرفان قانعی‌فرد، کوشش‌گر). لس‌آنجلس: شرکت کتاب.
حسینی طهرانی، محمدحسین. (1364). رسالۀ نوین دربارۀ بناء اسلام بر سال و ماه قمری و تفسیر آیۀ «ان عدة الشهور عندالله اثناعشر شهراً فی کتاب الله یوم خلق السموات و الارض منها اربعة حرم ذلک الدین القیم»: بحث تفسیری، روائی، فقهی و تاریخی. قم: انتشارت صدرا.
حسینیان، روح‌الله. (1383). چهارده سال رقابت ایدئولوژیک شیعه در ایران (1343-1356). تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
خاطرات آیت‌الله سیدحسین موسوی تبریزی. (1384). تهران: مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی.
خاطرات آیت‌الله محمد یزدی. (1380). تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
خاطرات حجه‌الاسلام جعفری اصفهانی. (1386). تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
خاطرات حجه‌الاسلام‌والمسلمین دری نجف‌آبادی. (1384). تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
خاطرات حجه‌الاسلام‌والمسلمین محمد سمامی. (1384). تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
خاطرات ماشاالله کازرونی؛ روایت شفاهی از هفتاد سال مبارزۀ ضد استعماری و استبدادی دشتستان. (1388). تهران: شرکت انتشارات سورۀ مهر.
خاطرات محمدحسن خاکساران. (1383). تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
دوانی، علی. (1377). نهضت روحانیون ایران. (ج 5و6). (چ2). تهران: انتشارات مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
سیر مبارزات امام‌خمینی در آینۀ اسناد به‌روایت ساواک. (1386). (ج1). (چ1). مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی.
شفا، شجاع‌الدین. (1379). جنایت و مکافات: سیری در نخستین انقلاب سیاه تاریخ جهان. پاریس: انتشارات فرزاد.
شوکراس، ویلیام. (1382). آخرین سفر شاه (سرنوشت یک متحد آمریکا). (چ13). (عبدالرضا هوشنگ مهدوی، مترجم). تهران: نشر آسیم.
صحیفۀ امام، مجموعۀ آثار امام‌خمینی. (1385). (ج 3 و 4). (چ5). تهران: مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی.
علم، امیر اسدالله. (1393). یادداشت‌های علم: متن کامل. (ج5). تهران: معین.
فرهنگ در عصر پهلوی. (1379). (چ1). تهران: انتشارات جهان کتاب.
کدی، نیکی آر. (1375). ریشه‌های انقلاب ایران. (چ2). (عبدالرحیم گواهی، مترجم). تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
لاینگ، مارگارت. (1371). مصاحبه با شاه. (چ2). (اردشیر روشنگر، مترجم). تهران: نشر البرز.
مازندی، یوسف. (1373). ایران ابرقدرت قرن؟. (چ2). (عبدالرضا هوشنگ مهدوی، کوشش‌گر) تهران: نشر البرز.
متن کامل خاطرات جعفر شریف‌امامی نخست‌وزیر ایران (1339-1340 و 1357). (1380). تهران: سخن.
مسعود انصاری، احمدعلی. (1382). من و خاندان پهلوی. (چ6). تهران: نشر پیکان.
نجاتی، غلام‌رضا. (1373). تاریخ سیاسی بیست‌وپنج‌سالۀ ایران؛ از کودتا تا انقلاب. (ج1). (چ4). تهران: مؤسسۀ خدمات فرهنگی رسا.
نراقی، احسان. (1382). از کاخ شاه تا زندان اوین. (چ5). (سعید آذری، مترجم). تهران: مؤسسۀ خدمات فرهنگی رسا.
نصر، حسین. (1393). حکمت و سیاست: تاریخ شفاهی زندگی و آثار دکتر سیدحسین نصر.... (حسین دهباشی، کوششگر). تهران: سازمان اسناد و کتابخانۀ جمهوری اسلامی ایران.
نوری همدانی، حسین. (1386). اسلام مجسم: علمای بزرگ اسلام. (ج1). (چ8). قم: انتشارات مهدی موعود.
نهاوندی، هوشنگ. (1389). خمینی در فرانسه. (دادمهر، مترجم). لس‌آنجلس: انتشارات شرکت کتاب.
هلمز، سینتیا. (1371). خاطرات همسر سفیر. (چ2). (اسماعیل زند، مترجم). تهران: نشر البرز.
روزنامه
آیندگان، ش3203، (6شهریور1357).
اطلاعات، ش15697، (6شهریور1357).
منابع اینترنتی
لوح فشردۀ مشروح مذاکرات مجلس شورای ملی، دورۀ 24، جلسۀ 181، 22/6/1357.