سپاه بهداشت و گسترش بهداشت در ایران؛ مطالعۀ موردی سالهای1345تا 1350ش

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری تاریخ انقلاب اسلامی دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران

2 دانشجوی کارشناس ارشد تاریخ انقلاب اسلامی، پژوهشکده امام خمینی و انقلاب اسلامی، تهران، ایران

چکیده

وضعیت بهداشت و سلامتِ کشور ایران طی قرن نوزده تا اوایل قرن بیستم، از وضعیت خوبی برخوردار نبود و مردم با مشکلاتی عدیده در زمینۀ بهداشت، سلامت، معیشت و درمان روبرو بودند. در این میان، وضعیت روستاها و شهرهای حاشیه‌ای به مراتب وخیم‌تر از مناطق اصلی شهری بود. سطح سواد و میزان درآمد مردم برروند وضعیت نامطلوب سلامت جامعۀ ایرانی، تأثیری مضاعف داشت و همین موضوع، زمینه‌ها‌‌ی تشکیل سپاه بهداشت را فراهم آورد؛ البته در این میان نباید از اهداف سیاسی تأسیس این نهاد نیز غافل ماند. بعد از تأسیس سپاه بهداشت و فعالیت نیروهای مربوطه در مناطق مختلف، وضعیت تا حدودی بهتر شد و مردم نقاط دور دست نیز توانستند از امکانات و خدمات بهداشتی استفاده کند. مقالۀ حاضر با بهره‌گیری از شیوۀ تحلیلی- توصیفی و استفاده از منابع اصلی (کتاب و اسناد)، درصدد است تا به این سئوال پاسخ دهد: سپاه بهدشت چه تأثیری بر وضیعت بهداشت عمومی ایران در دورۀ پهلوی دوم نهاد؟ بر اساس یافته‌ها‌‌ی پژوهش، این نهاد بعد از مدتی تلاش و فعالیت، کارکرد اصلی خود را از دست داد و به جریانی تبلیغاتی مبدل گردید. 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Health Corps and Expansion of Healthcare in Iran: Case Study of Period 1966-1971

نویسندگان [English]

  • FARHAD SAHAMI 1
  • samaneh karamian boldaji 2
1 PhD Student, Islamic Revolution History University of Isfahan, Isfahan, Iran
2 Graduate student of Islamic Revolution History, Imam Khomeini Research Center and Islamic Revolution, Tehran, Iran
چکیده [English]

Health condition was not good in Iran from nineteenth to early twentieth century and people were afflicted with many problems in health, treatment and livelihood. The condition was even worse in the rural and remote areas in contrast with urban areas.  The literary and income levels had adverse effects on Iranian nation’s health. All of these conditions prepared the grounds for the establishment of health corps. Nevertheless, political reasons for the establishment of this corps should be also taken into consideration. However, the health corps improved the health condition and people in remote places gained access to the healthcare services provided by this newly established institution. Analytical-descriptive method has been applied and primary as well secondary sources have been used to study the impacts of the health corps on the general health condition of the people during the Pahlavi period. The findings of this study show that after a while this institution lost its main function and turned into propagation tool. 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Health Corps
  • Iran
  • literacy level
  • Healthcare
  • villages
  • land reforms
منابع
الف. اسناد
مرکز اسناد انقلاب اسلامی ایران(مراسان، 00250022)
مرکز اسناد انقلاب اسلامی ایران(مراسان، 00259048)
ادارة اسناد و دیپلماسی وزارت امورخارجه(استادوخ،11280060)
سازمان اسناد و کتابخانة ملی ایران(ساکما، 290004726)
 
ب. کتابها
آبراهامیان، یرواند (1389). ایرانبیندوانقلاب. (چ16). (احمد گل محمدی و ابراهیم فتاحی، مترجمان). تهران: نشرنی.
پهلوی، محمد رضا (1346). انقلابسفید. تهران: کتابخانه سلطنتی.
خاکساران، محمد(1383). خاطراتخاکساران. (چ1). تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
شمیم، علی اصغر(1387) . ایراندردورۀسلطنتقاجار. تهران: زریاب.
فوران، جان (1389). مقاومتشکننده. (چ10). (احمد تدین، مترجم). تهران: مرکز خدمات فرهنگی رسا.
مشروحمذاکرات مجلسبیستویکم (1341- 1345) . روابط عمومی مجلس شورای ملی.
مشروحمذاکراتمجلسچهاردهم(1322- 1324) . روابط عمومی مجلس شورای ملی.
منوچهر، محسنی(1355). جامعهشناسیپزشکیوبهداشت. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
ویلسن، آرنولد (1347). تاریخسیاسیاقتصادیجنوبغربایران. (حسین سعادت نوری، مترجم). تهران: انتشارات وحید.
مریت، هاکس (1371). ایران؛افسانهوواقعیت(خاطراتسفربهایران). (چ2). (محمدحسین نظری نژاد، محمدتق اکبری، احمد رضایی، مترجمان). مشهد: چاپ و انتشارات آستان قدس رضوی.
هلمز، سینتا(1381). خاطراتهمسرسفیر .(چ2). (اسماعیل زند، مترجم). تهران: نشر البرز.
هوگلاند، اریک ج (1381). زمینوانقلابدرایران 1340 تا 1360. (فیروزه مهاجر، مترجم). تهران: نشر شیرازه.
صورتمذاکراتمجلسسنا، دورۀ چهارم. روابط عمومی مجلس.
طرحتحقیقاتینحوۀتوسعۀخدماتپزشکیوبهداشتیدرایران، جلد دوم، جدول شمارۀ 56.
گزارشاقداماتوفعالیتهایبهداشتیودرمانیانجامشدهبهمناسبتدهۀانقلابسفیدایران، 1351و 1352.
گزارشکمیتۀبهداشتدرموردفعالیتهایدرمانیوبهداشتیوآموزشیسازمانشاهنشاهیخدماتاجتماعی، تهران: آذرماه 1351(گزارش داخلی).
گزارشهیئتبررسیمسائلبهداشتیودرمانیکشور (بهمن 1353). (مجید رهنما، تقی رضوی، محسن ضیائی، علیرضا شفاهی، محمود فرمان، کوششگران).
سالنامۀآماریکشور، (1351) مرکز آمار ایران، تهران.
 
ج. روزنامهونشریات
روزنامۀ اطلاعات، 1342/10/2.
ملایی توانی، علی رضا  (1393).  از رحلت آیت الله بروجردی تا تبعید آیت الله خمینی، (درمجموعهمقالاتتحولاتسیاسیاجتماعیایرانازسال 1320 تا 1357)، (مجتبی مقصودی، کوششگر).
مسکوب محمود (1387)«سیاست اجتماعی ایران درقرن بیستم».کتابماهعلوماجتماعی(مجموعۀ کتابداری و اطلاع‌رسانی). (خیام عزیزی مهر، مترجم). شمارۀ فروردین 1387.
ادهم، محمدهادی؛ مجتبی الفت، (1353). مجلۀبهداشتایران، سال اول، شمارۀ 3.
شاه حسینی، پروانه(1390) سنجش تطبیقی وقف طی دوزه های قاجاریه و پهلوی، فصلنامهجغرافیاوتوسعه، شماره 25، زمستان 1390، ص28.
 
د. پایاننامه
مهدویان، اکبر (1347). تحقیقیپیرامونسازمانسپاهبهداشت. تهران: پایان نامه دانشگاه تهران.