تحلیل ماهیت و تشکیلات گروه حزبالله (1346 - 1351ش)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار دانشگاه بین المللی امام خمینی قزوین،قزوین، ایران

2 دانشجوی دکتری تاریخ انقلاب اسلامی پژوهشکده امام خمینی و انقلاب اسلامی، تهران، ایران

چکیده

‌‌‌‌در حوزه‌های مطالعاتی تاریخ انقلاب اسلامی ایران، بررسی و واکاوی تشکل‌ها، گروه ها و سازمان‌های مذهبی- سیاسی که در جریان انقلاب حضور داشتند، دارای اهمیتی ویژه است. در میان این تشکل‌های منظم، گروه‌های اسلام‌گرا با مشی قهر‌آمیز نیز حاضر بودند. یکی از این گروه‌ها، حزب‌الله بود. این گروه در سال 1346 در تهران ‌‌تشکیل شد و در سال1350 دچار انشعاب گردید و در نهایت در سال 1351 در حالی‌که شبکۀ سازمان در تهران و چند شهرستان دیگر فعال بود، با دستگیری گستردۀ اعضایش توسط ساواک، فروپاشید. مقالۀ مزبور درصدد است با روشی توصیفی– تحلیلی، بدین پرسش پاسخ دهد که گروه حزب‌الله دارای چه ماهیت و ساختار تشکیلاتی بود؟ گروه مذکور جانشین بلافصل حزب ملل اسلامی و به دنبال برپایی حکومت اسلامی فراملیتی (جهانی) از طریق انقلاب انترناسیونالیستی اسلامی با مشی مسلحانه بود، و متناسب با این استراتژی و مشی، تشکیلاتی هرمی و سلسله مراتبی را برای خود تدوین نمود. فرایند عضوگیری چندان متناسب با معیارهای تشکیلاتی گروه مبنی بر حداقل شناخت اعضا از همدیگر نبود. در برنامۀ آموزشی حزب‌الله، از لحاظ کمّی و کیفی، کفّۀ آموزش نظری (سیاسی- مذهبی) بر آموزش نظامی سنگینی می‌نمود. عدم تعیین خطوط ایدئولوژیک گروه در یک متن منسجم، یکی از بزرگترین ضعف‌های آن بود. 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Nature and Organization of Hezbollah Group (1967- 1972)

نویسندگان [English]

  • mohsen beheshti seresht 1
  • alireza mohseni abolkhairi 2
1 Associate Professor at Imam Khomeini International University Qazvin, Qazvin, Iran
2 Ph.D. Student of the Islamic Revolution's History Institute of Imam Khomeini and the Islamic Revolution, Tehran, Iran
چکیده [English]

In the study of history of the Islamic Revolution of Iran, it is important to examine and analyze institutions, groups and religious-political organizations that were involved in the process of the revolution. Among the disciplined organizations, there were also some militant Islamist groups. One of such groups was Hezbollah. This group was formed in 1967 in Tehran and was split in 1971 and finally while it was active in Tehran and several other cities it collapsed in 1972 with mass arrest of its members by the SAVAK. The present article employs descriptive and analytical method to provide answer to the following question: What was nature and structure of Hezbollah Group?" Hezbollah as immediate successor of Islamic Nations Party, looked for creating a transnational Islamic state through International Islamic Revolution based on armed struggle. In accordance with its strategy and policy, it adopted hierarchical organization. The group’s recruiting process in line with its organizational structure was not based a minimum knowledge of members of each other. In the educational program of Hezbollah, theoretical training (political and religious) was qualitatively and quantitatively more than military training. Lack of proper explanation of its ideological orientations in a coherent text was one of the greatest weaknesses of Hezbollah.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Hezbollah group
  • organization
  • strategy
  • Islam
  • Recruitment
منابعومآخذ
 
الف. کتابها
احمد، احمد (1385). خاطراتاحمداحمد. (ج6). (محسن کاظمی، کوششگر). تهران: انتشارات سورۀ مهر.
اخوان کاظمی، بهرام (1389). ‌‌نقدوارزیابیگفتمانهایاجتماعیسیاسیمطرحدرجمهوریاسلامی. تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
اکرمی، سید کاظم (1389). خاطرات سید کاظم اکرمی. (جواد کامور بخشایش، مسعود کرمیان، کوششگران). تهران: سوره مهر.
آشوری، داریوش (1378). دانشنامۀ سیاسی (فرهنگ اصطلاحات و مکتبهای سیاسی). (ج5). تهران: مروارید، 1378.
جمعی از پژوهشگران (1385). سازمان مجاهدین خلق؛ پیدایی تا فرجام (1344 - 1384). (ج 2). تهران: مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی.
حسینی‌زاده، محمد علی (1386). اسلام سیاسی در ایران. قم: دانشگاه مفید.
سالهایبیقرار(1392). (چ1). (محسن کاظمی، محقق). تهران: انتشارات سوره مهر.
شاهی، عزت‌الله (1390). خاطرات عزتشاهی. (چ 19). ( محسن منصوری، محقق). تهران: انتشارات سوره مهر.
شرح مختصر زندگی انقلابی پنج شهید از سازمان مجاهدین خلق (1358). تهران: انتشارات سازمان مجاهدین خلق.
مظاهری، عباس (1385). شکوفههای درخت انار. آلمان، کلن: نشر گفتگوهای زندان.
منصوری، جواد (1376). خاطرات جواد منصوری. (چ1). تهران: دفتر ادبیات انقلاب اسلامی.
موسوی بجنوردی، سید کاظم (1381). مسی به رنگ شفق، سرگذشت و خاطرات سید کاظم موسوی بجنوردی. (چ1). تهران: نی.
 مهر آبادی، مظفر (1383). ‌‌بررسی تغییر ایدئولوژی سازمان مجاهدین خلق در سال 1354. تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
 
ب. مقالات
کسرایی، محمد سالار؛ پوزش شیرازی، علی (1388). «نظریۀ گفتمان لاکلا و موفه، ابزاری کارآمد در فهم و مطالعه پدیده‌های سیاسی»، فصلنامۀسیاست، دورۀ 39. شمارۀ 3.
مقدمی، محمدتقی (1393). نظریه تحلیل گفتمان لاکلا و موفه و نقد آن، فصلنامۀمعرفتوفرهنگاجتماعی. سال سوم.
حسن زاده، اسماعیل (1378). تأملاتی در پیدایش و تکوین حزب ملل اسلامی. پژوهشنامۀمتین، شمارۀ پنجم. صص 51 - 85.
ـــــــــــــــــــــ (1382). تحلیلی بر دیدگاه‌ها و اندیشه‌های حزب ملل اسلامی. پژوهشنامۀمتین. شمارۀ 21. صص 61 - 98.
سلطانی، علی‌اصغر (1383). تحلیل گفتمان به مثابه نظریه و روش. فصلنامۀعلومسیاسی. شمارۀ 28.
 
ج. مصاحبهها
مظاهری عمرانی، عباسعلی (22/06/1394). مصاحبه از طریق ایمیل.
آقازمانی، عباس (22/5/1389) در: روزنامۀ ایران، ویژه نامۀ رمز عبور ۴، صص 48 - 50.
آقازمانی، عباس (1393). ‌‌در: http: //www. baharnews. ir/interview/36250/
نبوی، بهزاد. آرشیو تاریخ شفاهی، دفتر ادبیات انقلاب اسلامی، کد: ن/11، نوار شمارۀ 10، ص 10، در: منصوری، جواد (1392).
منصوری، جواد (19/12/1392)، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
منصوری، جواد (5/2/1394)، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
حجتی کرمانی، محمد جواد (18/10/1394). پژوهشکدۀ امام خمینی (س) و انقلاب اسلامی.
دوزدوزانی، عباس (19/05/1394). مصاحبۀ تلفنی.
 
د. سایت اینترنتی
پایگاه خبری تحلیلی پیراسته، عباس آقازمانی، ابوشریف« اولین فرمانده سپاه”ابوشریف” وهمه فرماندهان سپاه » (19 خرداد 1394). از لینک: ‌‌http: //www. pirastefar. ir/?p=2409؛