بازتاب انقلاب اسلامی ایران بر نقش منطقه‌ای عربستان (با تأکید بر بحران سوریه و یمن)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه علوم سیاسی دانشگاه باقرالعلوم قم، قم، ایران

2 کارشناس ارشد روابط بین الملل دانشگاه باقرالعلوم قم، قم، ایران

چکیده

به‌موازات پیروزی انقلاب اسلامی در فوریۀ 1979 بازتاب منطقه‌ای و بین‌المللی این انقلاب باتوجه‌به رخداد آن در منطقۀ حساس خاورمیانه اهمیت یافت. اقدام مستقیم کشورهای عربی منطقه برای مقابله با تأثیرات احتمالی انقلاب ایران، حملۀ نظامی رژیم عراق به ایران بود و اقدام غیرمستقیم این کشورها، تشکیل شورای همکاری خلیج فارس بود. در بین کشورهای عربی منطقه، کشور عربستان به‌دلیل بهره‌مندی از ثروت کلان رویکرد رقابت‌آمیزتری با ایران داشته‌است. این کشور علاوه‌بر عضویت در شورای همکاری خلیج فارس، در بحران سوریه و یمن نیز تمام تلاش خود را برای رقابت با ایران به‌کار بسته‌است. بی‌شک گفتمان، ارزش‌ها و آرمان‌های انقلاب اسلامی ایران در نقش منطقه‌ای عربستان بی‌تأثیر نبوده‌است. بنابراین در این مقاله بازتاب انقلاب اسلامی ایران بر نقش منطقه‌ای عربستان سعودی در منطقه بررسی می‌شود و این پرسش مطرح می‌شود که
بازتاب انقلاب اسلامی ایران بر نقش منطقه‌ای عربستان چه بوده‌است؟
فرضیۀ مطرح‌شده این است که عربستان سعودی بعداز پیروزی انقلاب اسلامی ایران، در تلاش بوده‌است که با اقدامات گوناگون سیاسی و نظامی از نفوذ گفتمان و ارزش‌های انقلاب اسلامی ایران جلوگیری کند

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Impact of the Islamic Revolution on the Regional Role of Saudi Arabia (Case Study of Yemen and Syria)

نویسندگان [English]

  • mohammadd sotodeh arani 1
  • EHSAN JAFARI FAR 2
1 Associate Professor, Political Science Department, Bagherol-olom University of Qom, Qom, Iran
2 Master of International Relations, Bagherol-olom University of Qom, Qom, Iran
چکیده [English]

After the victory of the Islamic Revolution in February 1979 and because it occurred in a crucial region, the Middle east, its regional and international reverberations were felt very soon. The military invasion of Iraqi regime into Iran was the direct action taken by the Arab states of the region to counter the possible effects of the Islamic Revolution. The formation of the Persian Gulf Cooperation Council was, however, their indirect action taken against Iran. Among the Arab states, Saudi Arabia, a member of the Persian Gulf Cooperation Council, has more rivalry with Iran due to its huge wealth. It has also spared no efforts to counter Iran in Syrian and Yemeni crises. The present paper investigates the impacts of the Islamic Revolution of Iran on the regional role of Saudi Arabia using the question of: "What is the impact of the Islamic Revolution on the regional role of Saudi Arabia?" The hypothesis is that with the victory of the Islamic Revolution of Iran, Saudi Arabia has been trying to prevent the influence of the discourse and values of this Revolution by various political and military actions.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Saudi Arabia
  • regional rivalry
  • Islamic Revolution of Iran
  • Syrian crisis
  • Yemen war
منابع فارسی
کتاب
اسدی، بیژن. (1381). خلیج فارس و مسائل آن. تهران: سمت.
امرایی، حمزه. (1383). انقلاب اسلامی ایران و جنبش‌های اسلامی معاصر. تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
برزگر، کیهان. (1392). تحولات عربی، ایران و خاورمیانه. (چ1). تهران: مرکز پژوهش‌های علمی و مطالعات استراتژیک خاورمیانه.
حافظ‌نیا، محمدرضا. (1384). نقش استراتژیک خلیج فارس و تنگۀ هرمز. تهران: سمت.
درودیان، محمد. (1380). سیری در جنگ ایران و عراق جلد 5: پایان جنگ. تهران: مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ سپاه پاسداران انقلاب اسلامی.
سیل، باتریک. (1992). الاسد؛ الصراع علی شرق الاوسط. بیروت: شرکة المطبوعات للتوزیع والنشر.
واعظی، محمود. (1392). انقلاب و تحول سیاسی در خاورمیانه. تهران: مرکز آموزش و پژوهش‌های بین‌المللی.
هانتر، شیرین. (1380). آیندۀ اسلام و غرب: برخورد تمدن‌ها یا همزیستی مسالمت‌آمیز؟. (همایون مجد، مترجم). تهران: نشر و پژوهش فرزان روز.
مقاله
ابراهیمی، شهروز؛ دُرج، حمید. (1396). «رویکرد عربستان سعودی درقبال تحولات مردمی یمن». فصل‌نامۀ سیاست‌پژوهی، دورۀ 4، شمارۀ 6، بهار 1396، صص 143-168.
اسدی، علی‌اکبر. (1391). «بحران سوریه و تأثیر آن بر بازیگران و مسائل منطقه‌ای». فصل‌نامۀمطالعات راهبردی جهان اسلام، سال سیزدهم، شمارۀ 50، صص 148-178.
امیردهی، علیرضا. (1389). «یمن، از حاکمیت سیاسی تا روابط با جمهوری اسلامی ایران». فصل‌نامۀاندیشۀ تقریب، شمارۀ 23، تابستان 1389، صص 117-130.
ترابی، طاهره. (1390). «آمریکا و ثبات خلیج فارس در روند رقابت‌های ژئوپلیتیکی ایران-عربستان»، فصل‌نامۀ دیپلماسی صلح عادلانه، شمارۀ پنجم، صص 155-174.
تقی‌زادۀ انصاری، محمد. (1394). «پیامدهای رشد اقتصادی و نظامی چین بر اتحاد دوجانبۀ آمریکا-ژاپن». فصل‌نامۀپژوهش‌های روابط بین‌الملل، دورۀ نخست، شمارۀ هجدهم، صص 45-73.
تلاشان، حسن. (1391). «انقلاب اسلامی ایران و تأثیر آن بر تحولات ژئوپلیتیک شیعه در یمن»، فصل‌نامۀ شیعه‌شناسی، سال دهم، شمارۀ 40، صص 7-30.
خضری، احسان؛ صفوی، سیدحمزه؛ پرهیزکار، امین. (139۴). «ریشه‌یابی منازعات ایران و عربستان (مطالعۀ موردی سه کشور عراق، بحرین و یمن)». فصل‌نامۀ تحقیقات سیاسی بین‌المللی، دورۀ 7، شمارۀ 23، صص 179-207.
جالینوس، احمد؛ قورجیلی، حامد؛ امری، سجاد. (1391). «ایران هسته‌ای و تأثیر آن بر روند همگرایی بیشتر با شورای همکاری خلیج فارس». فصل‌نامۀ پژوهش‌های سیاسی، سال دوم، شمارۀ 5، صص 55-70.
حاذق نیک‌رو، حمید. (1389). «حساسیت‌های غرب به گسترۀ نفوذ انقلاب اسلامی: جستارهایی پیرامون پروژۀ اسلام‌هراسی و ایران‌هراسی غربی‌ها علیه انقلاب اسلامی». فصل‌نامۀ 15 خرداد، سال هفتم، شمارۀ 23، صص 93-152.
حسن‌پور، طاهر؛ موسوی منور، سیدایوب. (1396). «بررسی رئالیستی سیاست خارجی آمریکا در خاورمیانه و راهکار مواجهه با آن». فصل‌نامۀمطالعات سیاسی بین‌المللی، سال دوم، شمارۀ پنجم، صص 113-131.
درج، حمید؛ امام‌جمعه‌زاده، سیدجواد. (1397). «تجزیه‌وتحلیل رویکرد عربستان سعودی نسبت به تحولات سوریه». فصل‌نامۀرهیافت‌های سیاسی و بین‌المللی، سال هشتم، شمارۀ 4، (پیاپی 50)، تابستان 1396، صص 86-120.
رستمی، فرزاد؛ لطفی، کامران؛ پیرمحمدی، سعید. (1397). «جنگ قدرت‌ها در یمن و امنیت جمهوری اسلامی ایران». فصل‌نامۀمطالعات روابط بین‌الملل، سال یازدهم، شمارۀ 41، بهار 1397، صص 9-35.
روحی دهبنه، مجید؛ مرادیکلارده، سجاد. (1394). «نقش افزایش قدرت منطقه‌ای ایران در سیاست‌گذاری‌های شورای همکاری خلیج فارس: 2015-2005». فصل‌نامۀپژوهش‌های روابط بین‌الملل، دورۀ نخست، شمارۀ هجدهم، صص 277-310.
شریعتی‌نیا، محسن. (1389). «ایران‌هراسی: دلایل و پیامدها». فصل‌نامۀبین‌المللی روابط خارجی، سال دوم، شمارۀ دوم (پیاپی 6)، صص 191-208.
کریمی فرد، حسین. (1395). «تبیین رئالیستی سیاست خارجی عربستان درقبال بحران‌های خاورمیانه (2015-1979)». فصل‌نامۀ پژوهش‌های روابط بین‌الملل، سال ششم، شمارۀ بیست‌ویکم، صص 79-110.
لطفیان، سعیده. (1385). «چالش‌های جدید امنیتی خلیج فارس: بررسی منافع مثلث ایران – آمریکا – شورای همکاری خلیج فارس».فصل‌نامۀ مطالعات خاورمیانه، زمستان 1385 و بهار 1386، شمارۀ 48 و 49، صص 9-56.
نجات، سیدعلی. (1393الف). «رویکرد سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران درقبال تحولات نوین خاورمیانه»، فصل‌نامۀسیاست، سال اول، شماره چهارم، صص 61-76.
نجات، سیدعلی. (1393ب). «راهبردهای جمهوری اسلامی ایران و عربستان سعودی درقبال بحران سوریه». فصل‌نامۀسیاست خارجی، سال بیست و هشتم، شمارۀ 4، زمستان 1393، صص 631-655.
نجات، سیدعلی؛ جعفری ولدانی، اصغر. (1392). «بررسی نقش و جایگاه جمهوری اسلامی ایران در بحران سوریه». فصل‌نامۀپژوهش‌های سیاسی، سال سوم، شمارۀ هشتم، صص 29-49.
نجات، سیدعلی؛ موسوی، سیده راضیه، صارمی، محمدرضا. (1395). «راهبرد عربستان سعودی و جمهوری اسلامی ایران درقبال بحران یمن». فصل‌نامۀ مطالعات روابط بین‌الملل، سال نهم، شمارۀ 33، بهار 1395، صص 137-179.
نیاکویی، سیدامیر؛ بهمنش، حسین. (1391). «بازیگران معارض در بحران سوریه: اهداف و رویکردها». فصل‌نامۀ روابط خارجی، سال چهارم، شمارۀ 4، صص 97-135.
میرزادۀ کوه‌شاهی، مهدی. (1393). «تحولات یمن؛ کشمکش بازیگران داخلی در سایۀ رقابت‌های منطقه‌ای». ماه‌نگار دیده‌بان امنیت ملی، شمارۀ سی‌وسوم، دی 1393.
همیانی، مسعود. (1394). «تغییر جهت در سیاست خارجی عربستان سعودی: از استراتژی موازنه تا رهبری ائتلاف». فصل‌نامۀ سیاست خارجی، دورۀ 29، شمارۀ 1، شمارۀ پیاپی 113، بهار 1394، صص 53-74.
پایان‌نامه
نجات، سیدعلی. (1392). «نقش قدرت‌های منطقه‌ای در بحران سوریه»، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد مطالعات منطقه‌ای، دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه علامه طباطبایی.
منابع اینترنتی
شبکۀ العالم. (6اردیبهشت1396). «عادل جبیر بازهم علیه ایران حرف زد».
هوشی سادات، سیدمحمد. (28اسفند1393). «روابط ایران و یمن؛ چالش‌ها و فرصت‌ها». قابل‌دسترس در:
منابع لاتین
BBC. (2017, oct, 25)..«ولیعهد عربستان می‌گوید به‌دنبال "بازگرداندن اعتدال اسلامی" به کشورش است»
Retrieved from BBC: http://www.bbc.com/persian/world-41748209
Goldeston, Jack A. (1980). “Theories of Revolution; the third generation”. world politics, Vol. 32, No. 3, apr.
Goodarzi, jubin M. (2006). Syria and Iran: Diplomatic Alliance and Power Politics in the Middle East. London: Tauris Academic Studies.
Habboush, Mahmoud. (2013,June,25). “Saudi Arabia 'cannot be silent' about fears of Iran, Hezbollah involvement in Syria”. NBCNEWS, Retrieved from: http://worldnews.nbcnews.com/news/2013/06/25/19132653-saudi-arabiacannot-be-silent-about-fears-of-iran-hezbollah-involvement-in-syria?lite
Hampton, Kelsey. (2014). Doctrinally and Politically Opposed on the Battlefield in Syria: Iran and Saudi Arabia’s Cold War in the Middle East. Merton Press
Hentov, Elliot. (2011, may, 10). “Iran’s Unwanted Revolution”. Retrieved from: http://mideast.Foreignpolicycom /post,/2011/05/10/iran- Unwanted revolution.
Hokayem, Emile. (2012). “Syria and its Neighbor”. Survival: Global Politics and Strategy, Vol. 54, Issue. 2, PP 7-14.
Myers, S. L. (2012). “U.S. Joins Effort to Equip and Pay Rebels in Syria”. NewYork Times, 1 April.
Sajedi, Amir. (1993). “Iran's Relations, with Saudi Arabia”. India Quarterly, Volume: 49 issue: 1-2, page(s): 75-96, available at: https://doi.org/10.1177/097492849304900104
Independent. (2015, march, 23). “Saudi Arabia warns of Iranian-allied Houthi 'aggression' in Yemen 2015”. Retrieved from: independent:
 https://www.independent.co.uk/news/world/middle-east/saudi-arabia-warns-of-iranian-allied-houthi-aggression-in-yemen-10128847.html
Terrill, Andrew. W. (2011). “The Saudi-Iranian Rivalry and the Future of Middle East Security”. Strategic Studies Institute (SSI), USA. “The OPEC Annual Statistical Bulletin 2010/2011”, OPEC, 2011.
Walt, Stephen M. (1987). The origins of alliances. Cornell University Press.
Walt, Stephen M. (1988). “Testing theories of alliance formation the case of Southwest Asia”. International Organization, Vol. 42, No. 2, pp 275-316.
Weinbaum, Marvin G; Khurram, Abdullah B. (2014). “Pakistan and Saudi Arabia: Deference, Dependence, and Deterrence”. The Middle East Journal,68(2), PP 211-228.