کنکاشی در روابط تاریخی ایران و سوریه (1946-2011)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار علوم سیاسی، دانشگاه بین المللی امام خمینی، قزوین ، ایران

2 کارشناسی ارشد علوم سیاسی، دانشگاه بین المللی امام خمینی، قزوین، ایران

چکیده

یکی از مهم‌ترین مباحث در مطالعات روابط بین‌الملل، بررسی عوامل مؤثر در شکل‌گیری و تداوم روابط بین کشورهاست. در تاریخ روابط بین‌الملل می‌توان موارد زیادی را یافت که تهدیدهای مشترک، نقش زیادی در شکل‌گیری روابط، تشکیل اتحادها و تداوم آن‌ها داشته‌اند. روابط سوریه و ایران را تا قبل از پیروزی انقلاب اسلامی می‌توان در چارچوب روابط دو ابرقدرت ایالات‌متحدۀ آمریکا و شوروی و دسته‌بندی‌های منطقه‌ای منبعث از فضای جنگ سرد در منطقه ارزیابی کرد. این روابط بعد از پیروزی انقلاب اسلامی، از آن نوع مناسبات در خاورمیانه است که می‌توان نقش دشمنان مشترک را در گسترش و تحکیم آن به‌وضوح مشاهده کرد. ماهیت اسلامی انقلاب، تشکیل جمهوری اسلامی و تدوین اصول جدید قانون اساسی منجر به تغییر در مبانی و اهداف سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران شد و تجدیدنظر در روابط با سایر کشورها به‌خصوص سوریه را در پی داشت. در پژوهش حاضر در چارچوبی تاریخی و تحلیلی درصدد پاسخ به این سؤال هستیم که: چه عواملی در شکل‌گیری و تداوم روابط ایران و سوریه از 1946 تا 2011 موثر بوده‌است؟
در این مقاله مناسب‌ترین نظریه‌هایی شناسایی شده‌اند که قابلیت تبیین اتحاد پیچیده و راهبردی را میان ایران و سوریه داشته‌اند و در میان آن‌ها از دو نظریۀ سازه‌انگاری و نئورئالیسم استفن والت برای بررسی روابط راهبردی دو کشور استفاده شده‌است تا به‌طور عینی‌تر بتوان به بررسی روابط دو کشور پرداخت.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

An explorationn into the historical relations between Iran and Syria (2011 1946)

نویسندگان [English]

  • farhad darvishi 1
  • hamed fayazi 2
1 Associate Professor of Political Science, Imam Khomeini International University, Qazvin, Iran
2 Master of Political Science, Imam Khomeini International University, Qazvin, Iran
چکیده [English]

One of the most important issues in international relations studies to investigate the causes and factors contributing to the development and maintenance of relationships between countries and in the history of international relations can be found in many cases that common threat, a great role in the formation of relationships they have formed an alliance and continuity. Iranian-Syrian relations after the Islamic Revolution, the kind of relations in the Middle East. Which can be common enemy in the expansion and consolidation of its role clearly observed, On the other hand, the nature of revolutionary Islam, the Islamic republic and the constitution drafting new rules led to a change in the principles and objectives of the Islamic Republic of Iran's foreign policy and the revision of relations with other countries, particularly Syria followed, The relations before the Islamic Revolution can be seen in the context of relations between the United States of America and the Soviet superpower and regional divisions caused by the Cold War can be seen in the region. Thus, in the context of history and analysis in this study we sought to answer the question what factors in the development and maintenance of relations between Iran and Syria from 1946 to 2011 has been effective? and delves discuss bilateral relations.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Strategic relations
  • Iran
  • Syria
  • constructivism
  • common threats
منابع
الف.کتابها
احتشامی، انوشیروان. (1378). سیاستخارجیایراندردورانسازندگی (اقتصاد،دفاع،امنیت. ابراهیم متقی و زهره پوستین‌چی، مترجمان). تهران: انتشارات مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
ازغندی، علیرضا. (1376). روابطخارجیایران (دولتدستنشانده) 1357-1320. تهران: انتشارات قومس.
امامی، محمدعلی. (1376). سیاستوحکومتدرسوریه. تهران: انتشارات وزارت امور خارجه.
امامی، محمدعلی. (1374). بررسیروابطسیاسیسوریهوعراقدردهۀ 1980. تهران: انتشارات وزارت امور خارجه.
ثانی، رضا. (1379).ایرانیکهمیتواندبگویدنه!. تهران: مؤسسۀ فرهنگی دانش و اندیشۀ معاصر.
جعفری ولدانی، اصغر. (1376). نگاهیتاریخیبهجزایرایرانیتنبوابوموسی. تهران: انتشارات وزارت امور خارجه.
خمینی، روح‌الله. (1378). صحیفۀامام: مجموعه آثار امام خمینی(س)بیانات،پیامها،مصاحبه ها،احکام،اجازاتشرعیهونامه ها. تهران: مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی )س).
دهشیار، حسین. (1386). سیاستخارجیآمریکا: خاورمیانهودموکراسی. تهران: نشر آینده.
سلطانی‌نژاد، احمد. (1391). سیاستخارجیسوریهدرجنگایرانوعراق. تهران: انتشارات صفحۀ جدید.
عابدی، مصطفی. (1369). روابطسوریهوعراق. تهران: انتشارات جهاد دانشگاهی.
عباسی، مجید. (1392). چالشهایسیاستخارجیجمهوریاسلامیایرانواتحادیۀاروپادردورۀپسازیازدهسپتامبر. (چ1). تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق.
علی‌بابائی، غلامرضا. (1375). تاریخسیاستخارجیایرانازشاهنشاهیهخامنشیتابهامروز. تهران: درسا.
فوبلیکوف، د. ر؛ جمعی از نویسندگان. (1376). تاریخمعاصرکشورهایعربی. (محمدحسین روحانی، مترجم.( تهران: انتشارات قومس.
قاسمیان، روح‌الله. (1392). کنکاشیدرتحولاتسوریه؛ریشهها،بازیگرانوپیامدها. تهران: مؤسسۀ مطالعات غرب آسیا.
قانون، مرتضی. (1381). دیپلماسیپنهان،جستاریدرروابطایرانواسرائیلدرعصرپهلویبا مروریبر پیشینة تاریخی یهودیان ایران.  تهران: فرهنگ‌سرای طبرستان.
کامروا، مهران. (1388). خاورمیانۀمعاصر: تاریخسیاسیپسازجنگجهانیاول. (محمدباقر قالیباف و سیدموسی پورموسوی، مترجمان). تهران: نشر قومس.
مشیرزاده، حمیرا. (1384).تحولدرنظریههایروابطبینالملل. (چ1). تهران: سمت.
مهدوی، عبدالرضاهوشنگ. (1375). سیاستخارجیایراندردورانپهلوی1300-1357. ( (چ2). تهران: انتشارات البرز.
وزارت امور خارجه. (1384). کتابسبزسوریه. تهران.
ولایتی، علی‌اکبر. (1380). ایرانوتحولاتفلسطین (۱۳57-۱۳1۷ش/1۹۳۹-۱۹۷۹م.). تهران: انتشارات وزارت امور خارجه.
هرمیداس باوند، داوود. (1385). بازتعریفسیاستخارجیایرانوخاورمیانهدرنگاهیبهسیاستخارجیجمهوریاسلامیایران. تهران: انتشارات وزارت امور خارجه.
 
ب. مقالهها
اصلاحی، جواد. (1391). «منحنی تحولات اصلاحی در سوریه و تحلیل نقش اپوزیسیون در این کشور». فصلنامۀ مطالعاتخاورمیانه، شمارۀ70. . صص60-37.
امیدی، علی. (1386). «چیستی و چگونگی سیاست خارجی مقایسه‌ای (مطالعۀ موردی روابط ایران و سوریه)». مطالعاتخاورمیانه، سال چهاردهم و پانزدهم، (شمارۀ 1و4). صص132-99.
آجرلو، حسین. (1390). «تحولات سوریه ریشه‌ها و چشم‌اندازها». فصلنامۀمطالعاتخاورمیانه، سال هجدهم، (شمارۀ3 ، صص 78-55.
باغستانی، سعید. (1384). «انقلاب اسلامی و بازتاب آن بر لبنان». ماهنامۀ معرفت، سال چهاردهم، شمارۀ98، صص64-55.
جعفری، علی‌اکبر؛ جانباز، دیان. (1391). رویکردهای متعارض سیاست خارجی آمریکا در خاورمیانۀ پس از 11 سپتامبر تاکنون ـ همیلتونیسم یا ملیوریسم؟ و پیامدهای آن». فصلنامۀ مطالعاتمنطقهای، شمارۀ47))، صص52-29.
رجبی، سهیل. (1391). «واکاوی جایگاه و نقش استراتژیک سوریه در مناسبات منطقه‌ای و بین‌المللی». فصلنامۀ پانزدهخرداد، سال دهم،)شمارۀ34 ). صص 150-123.
رنجبرکرمانی، علی‌اکبر؛ مالکی، محمد. (1378). «حافظ اسد». گرفته‌شده از کتاب دانشنامۀجهاناسلام جلد12. تهران: بنیاد دائره‌المعارف اسلامی.
شفیعی، حسین. (1385). «نگاهی به پیشینه روابط فرهنگی ایران و سوریه(گذشته و حال)». فصلنامۀ فرهنگی، سال سوم، (شمارۀ1)، صص29-7.
عسگرخانی، ابومحمد؛ منصوری‌مقدم، جهانشیر. (1389). «همکاری و منازعه در روابط بین‌الملل: نگاهی به نظریۀ سازه‌انگاریِ (الکساندر ونت)». فصلنامۀ سیاست دانشگاه تهران، دورۀ چهلم، (شمارۀ15). صص208-189.
غلامی، طهمورث؛ پوراسمعیلی، نجمیه. (1393). «جنگ ایران و عراق از دیدگاه موازنۀ قوا». مجلۀ سیاستدفاعی، سال بیست و دوم، (شمارۀ86). صص242-201.
فیض‌اللهی، روح‌الله. (1388). «پیمان بغداد (سنتو) از شکل‌گیری تا انحلال». فصلنامۀ رهآوردسیاسی، سال پنجم، (شمارۀ 22 و 23). صص80-63.
معاونت سیاست خارجی. (1382). «حملۀ اسرائیل به سوریه و منافع ملی ایران». ماهنامۀ برداشتاول، سال دوم. (شمارۀ 15).
نظرآهاری، رضا. (1381). «یک ارزیابی از خروج نیروهای انگلیسی از خلیج‌فارس (1971) در چارچوب موضوع جزایر». فصلنامۀ تاریخروابطخارجی، (شمارۀ13). صص 166-151.
هادیان، ناصر. (1382). «سازه‌انگاری از روابط بین‌الملل تا سیاست خارجی». فصلنامۀ سیاستخارجی، (شمارۀ 68).
ج. پایاننامهها
چاوشی، مریم. (1382). «روابطایرانوسوریه (2000-1979)»، (پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد، رشتۀ علوم سیاسی) دانشگاه علامۀ طباطبایی، دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی.
فیاضی، حامد. (1395). «تبیینروابطراهبردیجمهوریاسلامیایرانوسوریه»،(پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد، رشتۀ علوم سیاسی). دانشگاه بین‌المللی امام‌خمینی قزوین، دانشکدۀ علوم اجتماعی.
 
د. خبرگزاریهاومنابعاینترنتی
دبیری، محمدرضا. (1390). «سوریه، یک قرن در یک نگاه، دیپلماسی ایرانی». قابل‌بازیابی از:
www.irdiplomacy.ir/fa/page/1898605
فرزندی، عباسعلی. (1391). «اهمیت راهبردی سوریه برای جمهوری اسلامی». قابل بازیابی از:
http://basirat.ir/fa/news/246813
 
ذ. منابععربی
الثابت، احمد. (1991). «سوریا و الازمه: فرض المکاسب الاقلیمیه و الدولیه». السیاسه الدولیه، (رقم 103). ینار.
المهاوینی، مروان. (1987). «سوریا حققت الحد الاردنی من التضامن العربی». المستقبل، 2 نوامبر.
 
ر. منابعلاتین
Agha, Hussein J and Khalidi, Ahmad S. (1995). Syria and Iran: Rivalary and Cooperation. London: Pinter Publishers: Royal Institute of International Affairs.
Barry, Rubin. (2007). The Truth about Syria. New York: Palgrave Macmillan.
Chubin, Shahram and Tripp, Charles. (1988). Iran and Iraq at War. London: I.B, tauris.
Goodarzi, Jubin. (2006). Syria and Iran: diplomatic alliance and power politics in the Middle East. New York: Tauris Academic Studies.
Prados, Alfred B. (2007). Syria: U.S. Relations and Bilateral Issues. CRS Report for Congress.
Wilmer, Frank. (2002). The Social Construction of the Man, the state and war… . London: Routledg.
 
ز. مقالههایلاتین
Gelbart, Jonathan. (Fall 2010). “The Iran-Syria Axis: A Critical Investigation”. Standard Journal of International Relations, Vol.12, No.1, PP36-41.
Hokayem, Emile. (2007). “Hizballah and Syria: Outgrowing the Proxy Relationship”. The Washington Quarterly, Vol.32, No.2.
Libert, Robert J. (1998). “The US–Israeil Relation after 50 Year”. Israel Affairs, Vol. 5, NO. 7.
Sun, Degan. (2009). “Brothers Indeed: Syria-Iran Quasi-alliance Revisited”. Journal of Middle Eastern and Islamic Studies (in Asia), Vol. 3, No. 2, 2009, PP67-80.