برآمدن رضاخان به روایت تاج‌الملوک آیراملو (ملکه پهلوی)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

کارشناس اسناد خطی سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران.

چکیده

چکیده
منابع تاریخی درخصوص پرورش و ترفیع رضاخان از یک سرباز ساده قزاق به رده های بالای نظامی، پیش از کودتای اسفند ۱۲۹۹ش، روایات مختلفی دارند. تاریخ شفاهی تاج الملوک آیراملو، همسر دوم رضاخان که از قدرت بی بهره نبود، این امتیاز ویژه را دارد که دارای پیوستگی منطقی و ابهامات کمتری است. به دلیل آشنایی تاج الملوک با بسیاری از مسائل، جزئیات و روایت از درون خانواده، با نقد تاریخی و مقایسه آن با دیگر منابع، می توان به جزئیات بسیاری از وقایعی که هنوز دارای ابهام اند، دست یافت.
بررسی و تحلیل شیوه ورود رضاخان به بریگاد قزاق و پیشرفت سریع وی در امور نظامی، زمینه های ارتباط با مستشاران انگلیسی و انتخاب وی به فرماندهی نیروهای قزاق در کودتای سوم اسفند، با وجود نظامیان صاحب منصب، هدف این مطالعه است که با شیوه توصیفی و روش تحلیل روایت ارائه می شود. ویژگی مهم خاطرات تاج الملوک این است که به دلیل حضور و معاصر وقایع بودن، بازنمایی صحنه تاریخی را همزمان با همان شرایط توصیف می کند و کمتر تحت تأثیر منابع، شرایط و ارزشهای زمان های است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The rise of Reza Khan according to the narration of Tajul-Muluk Ayramlu (Queen Pahlavi)

نویسنده [English]

  • farhad Nambaradarshad
Manuscripts expert of National Library and Records Organization of Iran.
چکیده [English]

Historical sources have many ambiguities regarding the upbringing and promotion of Reza Khan from a simple Kazakh soldier to high military ranks, before the coup d'état of March 1299 Shamsi. The oral history of Taj-ul-Maluk Ayramlu, the second wife of Reza Khan, who was not without power, has the special privilege of being logically coherent and less ambiguous. Due to Taj-ul-Maluk's familiarity with many issues, details and narratives from within the family, by historical criticism and comparing it with other sources, it is possible to obtain details of many events that are still ambiguous. The method of Reza Khan's entry and training in the Kazakh Brigade, his rapid progress in military work, the fields of communication with British advisers and his election to command the military forces in the 3rd Esfand coup, despite the presence of military officers, the problem and their analysis is the purpose of this study. It is presented with descriptive method and narrative analysis method. The important feature of Taj-ul-Maluk's memories is that it describes the representation of the historical scene simultaneously with the same conditions and is less influenced by sources, conditions and contemporary values.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Taj al-Muluk
  • Reza Khan, 1299 coup, oral history
  • Cossacks
  • Bolshevism
- آیرونساد، ادموند (١٣٧٣)، خاطرات سری آیرونساید، تهران، مؤسسه خدمات فرهنگی رسا.
- احمدیپور، حسین (١٣٤٤)، تاریخ پیدایش و خدمات دودمان پهلوی، تبریز، شورای مرکزی جشن شاهنشاهی آذربایجان شرقی.
- ایوانف، میخائیل سرگیویچ (١٣٥٧)، تاریخ نوین ایران، ترجمه هوشنگ تیزآبی، تهران، نشر اسلوج.
- پسیان، نجفقلی و معتضد، خسرو (١٣٧٧)، از سوادکوه تا ژوهانسبورگ، تهران، نشر ثالث.
- توکلی، یعقوب (١٣٨٤)، «موج جدید تاریخنگاری رسمی در ایران». نشریه پانزده خرداد، شماره ٣.
- توکلی، یعقوب (١٣٨٧)، «سیری در نگرششناسی تاریخ انقلاب اسلامی؛ تجارینویسان و تاریخنگاری مخالفان رژیم پهلوی»، فصلنامه خط اول، سال دوم، شماره ٦.
- خسروداد، ملیحه و دیگران (١٣٨٠). خاطرات تاجالملوک آیراملو ملکه پهلوی، تهران، مؤسسه انتشارات بهآفرین.
- دولتآبادی، یحیی (١٣٧١)، حیات یحیی، جلد ٤، تهران، انتشارات عطار ـ فردوس.
- رحمانیان، داریوش (١٣٧٨). «کودتای سوم اسفند ١٢٩٩ش»، نشریه دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تبریز، شماره ١٧٠.
- رحمانیان، داریوش (١٣٩١)، ایران بین دو کودتا، تهران، انتشارات سمت.
- رسولی، مرتضی (١٣٨١)، «خاندان پهلوی از زبان یکی از همسران رضاشاه. مصاحبه با عصمتالملوک دولتشاهی». فصلنامه تاریخ معاصر ایران، شماره ٢٣، نوبت پاییز.
- ژرار دوویلیه (١٣٨٢)، سیمای پهلوی، ترجمه عبدالرحیم میهنیار، تهران، نشر بهآفرین.
- سینایی، وحید (١٣٩٦). دولت مطلقه، نظامیان و سیاست در ایران، مشهد، انتشارات دانشگاه فردوسی مشهد.
- صفایی، ابراهیم (١٣٥٣)، زمینههای اجتماعی کودتای ٩٩٢١، تهران، چاپخانه افست.
- طباطبایی، سیدکمالالدین (١٣٨٧)، حزب سوسیالیست و انتقال حکومت از قاجار به پهلوی، تهران، نشر زیبا.
- غنی، سیروس (١٣٨٥)، ایران: برآمدن رضاخان، برافتادن قاجار و نقش انگلیسیها، ترجمه حسن کامشاد، تهران، انتشارات نیلوفر.
- کرونین، استفانی (١٣٨٣)، رضاشاه و شکلگیری ایران نوین، ترجمه: مرتضی ثاقبفر، تهران، جامی.
- لاجوردی، حبیباله (١٣٦٩)، اتحادیههای کارگری و خودکامگی در ایران، ترجمه ضیاء صدقی، چ اول، تهران، نشر نو.
- لوسوئور، امیل (١٣٧٠)، زمینهچینیهای انگلیس برای کودتای ٩٩٢١، ترجمه ولیالله شادان، تهران، اساطیر.
- معتضد، خسرو (١٣٨٨)، تاجهای زنانه، تهران، نشر البرز.
- مکی، حسین (١٣٦٣)، تاریخ بیستساله ایران، ج اول، تهران، نشر ناشر.
- ملایی توانی، علیرضا (١٣٨٤)، «تأملی در تأسیس، توسعه و رفتار بریگاد قزاق ایران (١٩١٧ـ١٨٧٩م)»، مجله فرهنگ، شماره ٥٤، زمستان.
- ملایی توانی، علیرضا (١٣٩٥)، گفتمان تاریخنگاری رسمی دوره پهلوی. پیرامون رضاشاه، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
- ملک الشعراء بهار (١٣٨٠)، تاریخ مختصر احزاب سیاسی ایران، ج١، تهران، امیرکبیر، چاپ چهارم.
- نیازمند، رضا (١٣٨٣)، رضاشاه از تولد تا سلطنت، ج١، تهران، نشر دنیای کتاب.
- هالیدی، فرد (١٣٥٨)، دیکتاتوری توسعه سرمایهداری در ایران، ترجمه فضلالله نیکآیین، تهران، امیرکبیر.
- هوشنگ مهدوی، عبدالرضا (١٣٦٣)، تاریخ روابط خارجی ایران از ابتدای دورة صفویه تا پایان جنگ جهانی دوم، تهران، امیرکبیر.