تاریخچه تدوین قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار دانشگاه بین المللی امام خمینی، قزوین، ایران

2 کارشناس ارشد تاریخ انقلاب اسلامی پژهشکده امام خمینی وانقلاب اسلامی، تهران، ایران

چکیده

در پی شدت گرفتن احتمال سقوط حکومت پهلوی و به ظهور رسیدن نظامی جدید در آستانه انقلاب، تدوین قانون اساسی جدید برای کشور، مورد توجه رهبر انقلاب و گروه‌‌های انقلابی قرار گرفت. از آنجایی که قانون اساسی جدید، منشأ نظام‌بخشی و تبیین روابط ارکان قدرت در ساختار تازه تلقی می‌گردید، جریان‌های گوناگون دخیل در انقلاب برای داشتن نقش و سهم بیشتر در اداره کشور، با قوای زیادی به این مسئله ورود  نمودند. بر همین اساس بود که این موضوع، مولد رویارویی‌های مختلفی پس از انقلاب در میان گفتمان‌های مؤثر آن زمان گردید؛ اختلاف نظر بر سر چگونگی تصویب قانون اساسی توسط مردم و بودن یا نبودن مجلس مؤسسان، منازعات گفتمانی حول محور ولایت فقیه و بحث بر سر چگونگی حضور آن در قانون اساسی و بالاخره درخواست انحلال مجلس بررسی قانون اساسی از سوی گفتمان مغلوب، از جمله این روریارویی‌های جدی بودند. در نهایت، قانون اساسی به همه‌پرسی گذاشته شد و با تأیید اکثریت قاطع مردم به تصویب رسید و تا حدود یک دهه پس از انقلاب ـ که به فرمان امام خمینی افرادی به بازنگری در آن منصوب شدند و اصلاحاتی را بر روی آن به انجام رساندند ـ بی‌تغییر ماند. 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

History of Preparation the Constitution of Islamic Republic of Iran

نویسندگان [English]

  • mohsen beheshti seresht 1
  • hossein saber 2
1 Associate Professor at Imam Khomeini International University, Qazvin, Iran
2 Master of Science in Islamic Revolution History of the Imam Khomeini and Revolutionary Islamic Revolution, Tehran, Iran
چکیده [English]

 

Upon the strengthening probability of the fall of Pahlavi regime and the emergence of a new system of government on the threshold of the Islamic Revolution, the preparation of the Constitution drew the attention of the Leader of Islamic Revolution and revolutionary groups. Since the new Constitution was regarded as the basis for rearrangement and clarification of the relations between the branches of government in the new structure of power in Iran, various political movements with a share in Islamic Revolution got involved in the issue with full strength to have maximum role and share in administrative affairs of the country. It was on this basis that new confrontations emerged among various discourses rising to power after the revolution. The disputes over the way of approval of the Constitution by the people and the presence or absence of the Constituent Assembly, discourse disputes on “Wilayat Faqih” or Islamic jurisprudence and provisions for its inclusion in the Constitution, requests for dissolution of the parliament and reviewing the Constitution by the dominated discourse were among the serious confrontations. Finally, a referendum was held to garner people’s opinion and it was approved by the absolute majority of the people who caste “Yes” votes in the ballot boxes. It remained unchanged for a decade, when upon a decree of Imam Khomeini, some jurists were assigned to review the Constitution and make amendments.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Constitutional Law
  • Islamic Republic of Iran
  • Imam Khomeini
  • Experts Assembly
  • Islamic Jurisprudence
  • Bazargan
-        «پرسش و پاسخ با آقایان منتظری، سحابی، صدر حاج سید جوادی و بهشتی پیرامون پیش نویس قانون. اساسی در اوایل انقلاب». (1382) نشریه سیاسی ـ فرهنگی ـ اجتماعی ـ اقتصادی نامه، شماره 26.
-        «حاشیه نشینِ حاشیه ساز». (1389) ماهنامه سیاسی ـ فرهنگی نسیم بیداری، سال اول، شماره 10.
-        احمدی‌امویی، بهمن. (1382) اقتصاد سیاسی جمهوری اسلامی، تهران: گام نو، چاپ اول.
-         اسماعیلی، خیرالله. (1384)، دولت موقت، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی، چاپ دوم.
-        آبراهامیان، یرواند. (1389) تاریخ ایران مدرن، ترجمه محمد ابراهیم فتاحی، تهران: نی، چاپ چهارم.
-        برزین، سعید. (1374) زندگی‌نامه سیاسی مهندس مهدی بازرگان، تهران: مرکز، چاپ دوم.
-        بنی‌صدر، سید ابوالحسن. (1380) خاطرات ابوالحسن بنی‌صدر (اولین رئیس‌جمهور ایران)، به کوشش حمید احمدی، پاریس: انقلاب اسلامی، چاپ اول.
-        حسینی ‌بهشتی، سید محمد. (1377) مبانی نظری قانون اساسی، تهران: بقعه، چاپ اول.
-        حسینی‌زاده، سید محمد‌علی. (1389) اسلام سیاسی در ایران، قم: دانشگاه مفید، چاپ دوم.
-        خجسته رحیمی، رضا.(1387) «احمد آقا طرف مکلاها بود»؛گفتگو با سیدصادق طباطبایی، هفته‌نامه خبری ـ تحلیلی شهروند امروز، سال سوم، شماره 49.
-        خمینی، سید روح الله. (1386) صحیفه امام، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، چاپ چهارم.
-        راهنمای استفاده از صورت مشروح مذاکرات شورای بازنگری قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران (1373)، تهران: اداره کل امور فرهنگی و روابط عمومی مجلس شورای اسلامی.
-        راهنمای استفاده از صورت مشروح مذاکرات مجلس بررسی نهایی قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران(1368)، تهران: اداره کل امور فرهنگی و روابط عمومی مجلس شورای اسلامی.
-        رضوی، مسعود. (1376) هاشمی و انقلاب، تهران: همشهری، چاپ اول.
-        روزنامه اطلاعات ماه‌های شهریور، آبان و آذر سال 1358 و ماه تیر سال 1359.
-        روزنامه کیهان ماه‌های خرداد، تیر، مرداد و شهریور سال 1358 و ماه مرداد سال 1368.
-        شادلو، عباس. (1388)انقلاب اسلامی از پیروزی تا تحکیم، تهران: وزرا، چاپ دوم.
-        صورت مشروح مذاکرات مجلس بررسی نهایی قانون اساسی جمهوری اسلامی. (1364)، (سه  جلدی) تهران: اداره کل امور فرهنگی و روابط عمومی مجلس شورای اسلامی، چاپ اول، و یک راهنمای مستقل چاپ شده.
-        طباطبایی، فاطمه. (1390) اقلیم خاطرات، تهران: پژوهشکده امام خمینی(س) و انقلاب اسلامی، چاپ دوم.
-        علی‌بابایی، داود. (1384)بیست و پنج سال در ایران چه گذشت؟ (از بازرگان تا خاتمی)، تهران: امید‌ فردا، چاپ دوم، 11 مجلد (تا کنون).
-        فوزی، یحیی. (1384) تحولات سیاسی اجتماعی بعد از انقلاب اسلامی در ایران، (2جلدی) تهران: عروج، چاپ اول.
-        ---------. (1388) اندیشه سیاسی در ایران بعد از انقلاب، تهران: پژوهشکده امام خمینی (س) و انقلاب اسلامی، چاپ اول.
-        قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران. (1372) تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، چاپ دوم.
-        قلفی، محمد‌ وحید. (1384) مجلس خبرگان و حکومت دینی در ایران، تهران: عروج، چاپ اول.
-        مطهری، مرتضی. (1375) پیرامون انقلاب اسلامی، تهران: صدرا، چاپ دوازدهم.
-        منتظری، حسین‌علی.  (1379)  (2جلدی) خاطرات، بی‌جا، بی‌نا.
-        وب‌سایت عباس امیر‌انتظامبه نشانی: http://iran-amirentezam.com
-        هاشمی، محمد(1374) حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران، (دو جلدی) تهران: دانشگاه شهید بهشتی، چاپ اول.
-        هاشمی‌رفسنجانی، علی‌اکبر. (1383) انقلاب و پیروزی (کارنامه و خاطرات سال‌های 1357 و 1358)، زیر نظر محسن هاشمی، به اهتمام عباس بشیری، تهران : دفتر نشر معارف انقلاب، چاپ دوم.