تحولات عدالت اجتماعی- اقتصادی در ایران و کوبا: 40 سال پس از انقلاب

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری جامعه‌شناسی انقلاب، پژوهشکده امام خمینی(س) و انقلاب اسلامی، تهران، ایران

2 دانشیار گروه جامعه‌شناسی انقلاب اسلامی، پژوهشکده امام خمینی(س) و انقلاب اسلامی، تهران، ایران، (نویسنده مسئول)

چکیده

عدالت اجتماعی- اقتصادی از اهداف و آرمان­های رهبران و قانون اساسی دو کشور ایران و کوبا بوده است. در پژوهش حاضر سه حوزۀ درآمد، آموزش و سلامت برای سنجش عدالت اجتماعی- اقتصادی در دورۀ 1979-2018 برای ایران و 1960-1999 برای کوبا ارزیابی شده­اند. روش­شناسی تحقیق از نوع تطبیقی- توصیفی است و روش پژوهش اسنادی و از داده­های مرکز آمار، وزارت بهداشت و بانک مرکزی ایران، سازمان بهداشت جهانی، بانک جهانی و یافته­های پژوهش­های پیشین استفاده شده است. مطابق یافته­های تحقیق، نسبت دانش­آموز به معلم در ایران در سال 2018 (52/28) و کوبای 1999 (84/11) و ضریب رگرسیون برای 24 سال دادۀ یکسان به­ترتیب (290.-) و (608.-) است. هزینۀ دولت در آموزش به عنوان درصدی از GDP در ایران 2018 (3،96%) و کوبای 1999 (6،76%) و ضریب رگرسیون 11 سال به­ترتیب (012.-) و (062.-) است. در سلامت، پرداخت از جیب در ایران 2014 (47،80%) و کوبای 1995 (9،77%) و ضرایب 5 سالۀ دهۀ چهارم به­ترتیب (2،840-) و (200.-) است. پزشک به هزار نفر در ایران 2018 (58/1) و در کوبای 1999 (84/5) است و ضریب رگرسیون 34 ساله به­ترتیب (038.) و (136.) است. تخت بیمارستانی به هزار نفر در ایران 2014 (50/1) و کوبای 1995 (6) و ضریب رگرسیون 25 ساله به­ترتیب (005.) و (073.) بوده است. براساس ضریب جینی مبتنی بر هزینه، ایران پس از انقلاب در دستۀ کشورهای نسبتاً نابرابر (35/0-50/0) و کوبا بر اساس ضریب جینی مبتنی بر درآمد در سه دهۀ اول در دستۀ کشورهای نسبتاً برابر (20/0-35/0) و با افزایش نابرابری در دهۀ چهارم در دستۀ کشورهای نسبتاً نابرابر قرار گرفته است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Socioeconomic Developments in Iran and Cuba: 40 Years after the Revolution

نویسندگان [English]

  • Ruhollah Golmoradi 1
  • Mohammadreza Taleban 2
1 PhD Student, Department of Sociology of Islamic Revolution, Research Institute of Imam Khomeini and Islamic Revolution, Tehran, Iran, (Corresponding Author)
2 .Associate Professor, Department of Sociology of Islamic Revolution, Research Institute of Imam Khomeini and Islamic Revolution, Tehran, Iran,
چکیده [English]

Socio-economic justice has been one of goals and aspirations of leaders
and constitutions of Iran and Cuba. In present study, three areas of
income, education and health have been evaluated to measure socio-
economic justice in Iran 1979-2018 and Cuba 1960-1999. Research
methodology is comparative-descriptive and research method is
documentary, and the data of SCI, MOHME, CBI, WHO, World Bank
and findings of previous researches have been used. According to
research findings, pupil-teacher ratio in Iran 2018 (28.52) and Cuba
1999 (11.84), and regression coefficients for 24 years of the same data
respectively are (-.290) and (-.608). Government expenditure on
education as a percentage of GDP in Iran 2018 (3.96%) and Cuba 1999
(6.76%), and regression coefficients for 11 years are respectively (-.12)
and (-.62). In health, out-of-pocket payment in Iran 2014 is (47.80%)
and Cuba 1995 (9.77%), and regression coefficients of 5 years from the
fourth decade are respectively (-2.840) and (-.200). Physician per
thousand in Iran 2018 is (1.58) and in Cuba 1999 (5.84), and regression
coefficients of 34-year data are (.038) and (.136) respectively. Hospital
bed per thousand in Iran 2014 is (1.50) and Cuba 1995 (6), and
regression coefficients of 25-year data are (.005) and (.073) respectively.
According to expenditure-based Gini coefficient, post-revolution Iran is
in category of relatively unequal countries (0.35-0.50), and Cuba
according to income-based Gini coefficient in the first three decades is
in category of relatively equal countries (0.20-0.35) and with increase of
inequality in fourth decade in category of relatively unequal countries.

کلیدواژه‌ها [English]

  • revolution
  • socioeconomic justice
  • comparative-descriptive research
  • Cuba
  • Iran

مراجع

-         آقاپور، علی. (1384) «بررسی تحقق عدالت اجتماعی پس از انقلاب اسلامی ایران»، پایان نامه کارشناسی ارشد، پژوهشکده امام خمینی(س) و انقلاب اسلامی.
-         اخوی، احمد. (1387) نابرابری توزیع درآمد (تحلیلی از علت­ها، پیامدها و سیاست­ها)، مؤسسه مطالعات و پژوهش­های بازرگانی، چاپ اول.
-         ارسطو. (1378) اخلاق نیکوماخوس، ترجمه محمد حسن لطفی، تهران: طرح نوا.
-         اکشتاین، سوزان. (1387) «تأثیر انقلاب بر رفاه اجتماعی در آمریکای لاتین» در مطالعات نظری، تطبیقی و تاریخی در باب انقلاب­ها، ترجمۀ محمد دلفروز، تهران: نشرکویر.
-         اصغری جعفرآبادی، محمد، اکبر سطانی و سیده مومنه محمدی. (مرداد - شهریور 1392) «سری آمار: همبستگی و رگرسیون»، مجله دیابت و لیپید ایران، دوماهنامه، دورۀ 12، شماره 6، صص479-506.
-         باباخانی، محمد، قاسمی سیدرامین، رفیعی حسن و حسین راغفر. (1391) «رابطه عدالت توزیعی و سلامت در ایران»، فصلنامه علمی-پژوهشی رفاه اجتماعی، سال دوازدهم، شماره 46.
-         بانک مرکزی ایران. (1398) «تعداد پزشک»، اداره بررسی­ها و سیاست­های اقتصادی، بانک اطلاعات سری­های زمانی اقتصادی، امور اجتماعی، بهداشت و سلامت، در سایت: https://tsd.cbi.ir/Display/Content.aspx
-         پناهی، محمدحسین. (1383) جامعه­شناسی شعارهای انقلاب اسلامی ایران، تهران: مؤسسۀ فرهنگی دانش و اندیشۀ معاصر.
-         ----------. (1391) نظریه­های انقلاب: وقوع، فرآیند و پیامدها، تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه­ها (سمت)، مرکز تحقیق و توسعه علوم انسانی.
-         حبیب­پور گتابی، کرم و رضا صفری ­شالی. (1391) راهنمای جامع کاربرد SPSS در تحقیقات پیمایشی (تحلیل داده­های کمی)، تهران: لویه، چاپ پنجم.
-         حسینی، سیدشمس­الدین و نسرین قبادی. (تابستان 1397) «تحلیلی بر چگونگی تحولات توزیع درآمد در ایران مبتنی بر شاخص­های منتخب (1380-1393)»، فصلنامه اقتصاد مالی، سال دوازدهم، شماره 43،  صص 75 -106.
-         حمیدیان، اکرم. (1396) نابرابری، فقر، طرد اجتماعی، تهران: انتشارات جامعه‌شناسان.
-         خبر آنلاین .(31 مرداد 1394) «چند میلیون دانش‌آموز در مدارس غیرانتفاعی درس می‌خوانند؟»، www.khabaronline.ir/news/449185/
-         خوشدست، فریبا. (1390) «اندازه‌گیری عدالت اقتصادی در ایران پس از انقلاب»، پایان­نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه الزهرا، دانشکده اقتصاد و حسابداری.
-         زاهدی، محمدجواد. (1397) فقر و نابرابری اجتماعی (رشته علوم اجتماعی)، تهران: دانشگاه پیام نور.
-         شارون، جوئل. (1397) ده پرسش از دیدگاه جامعه­شناسی، ترجمه منوچهر صبوری، تهران: نشر نی، چاپ هفدهم.
-         صالحی، علی محمد. (1381) «آرمان­های انقلاب اسلامی در اندیشۀ متفکران انقلاب (امام خمینی، شریعتی، بازرگان و طالقانی)»، رساله دکتری، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه تربیت مدرس.
-         صورت مشروح مذاکرات مجلس بررسی نهایی قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران. (آذرماه 1364) (جلسۀ پنجاه و یکم تا جلسۀ شصت و هفتم (آخر))، ادارۀ کل امور فرهنگی و روابط عمومی مجلس شورای اسلامی، چاپ اول.
-         کلی، جاناتان و هربرت کِلن (1387) «انقلاب و زایش مجدد نابرابری: قشربندی در جامعۀ انقلابی» در مطالعات نظری، تطبیقی و تاریخی در باب انقلاب­ها، ترجمۀ محمد دلفروز، تهران: نشرکویر.
-         گرب، ادوارد.(1373) ن‍اب‍راب‍ری‌ اج‍ت‍م‍اع‍ی‌: دی‍دگ‍اه‌‍‌ه‍ای‌ ن‍ظری‍ه‌پ‍ردازان‌ ک‍لاس‍ی‍ک‌ و م‍ع‍اص‍ر، ترجمه‌ م‍ح‍م‍د س‍ی‍اه‍پ‍وش‌ و اح‍م‍درض‍ا غ‍روی‌زاد، ت‍ه‍ران‌: انتشارات م‍ع‍اص‍ر.‏‫
-         گلدستون، جک. (1387) مطالعات نظری، تطبیقی و تاریخی در باب انقلاب­ها، ترجمۀ محمد دلفروز، تهران: نشرکویر.
-         ---------. (1396) مقدمه­ای بسیار کوتاه بر انقلاب­ها، ترجمه عباس حاتمی، تهران: نشرکویر.
-         گلدستون، جک و جان فوران. (1393) گونه­شناسی نظریه­های انقلاب؛ مروری بر نظریه­پردازی انقلاب­ها در قرن بیستم، گردآوری و ترجمه خرم بقایی و هومن نیری، تهران: انتشارات رخداد نو.
-         گیدنز، آنتونی. (1389) جامعه­شناسی، با همکاری کارن بردسال، ترجمه حسن چاوشیان، تهران: نشر نی، چاپ چهارم از ویراست چهارم.
-         محمدپور مرزبالی، خدیجه. (1396) «بررسی مقایسه­ای جایگاه عدالت اجتماعی در سیاست­های اقتصادی دولت هاشمی رفسنجانی و احمدی­نژاد»، پایان­نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه علامه طباطبایی، دانشکده حقوق و علوم سیاسی.
-         محمدی، فاطمه. (آبان1391) «بررسی تطبیقی توسعۀ کمّی و کیفی سوادآموزی در جمهوری اسلامی ایران، کوبا و ویتنام با ارائۀ راهکارهای مناسب»، پایان­نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه علامه طباطبایی، دانشکده روان‌شناسی و علوم تربیتی.
-         مدنی قهفرخی، سعید. (1394) ضرورت مبارزه با پدیدۀ فقر و نابرابری در ایران، تهران: نشر آگاه.
-         مرکز آمار ایران، داده­ها و اطلاعات آماری، هزینه و درآمد خانوار، هزینه و درآمد خانوارهای کل کشور، جداول آماری، ضریب جینی کل کشور (دهک وزنی)، www.amar.org
-         ملک، حسن. (1386) جامعه­شناسی قشرها و نابرابری­های اجتماعی، انتشارات دانشگاه پیام نور.
-     میرزایی­نژاد، محمدرضا. (1390) مروری بر معیارهای ارزیابی توزیع درآمد و تغییرات توزیع درآمد در ایران، ریاست جمهوری، معاونت برنامه­ریزی و نظارت راهبردی، معاونت برنامه­ریزی، امور برنامه­ریزی اقتصاد کلان و ارزیابی برنامه.
-         میرسندسی، سیدمحمد. (1390) چشم­انداز جامعه­شناسی به عدالت، تهران: مؤسسه تحقیقات و توسعه علوم انسانی.
-         مومنی، فرشاد. (1394) اقتصاد سیاسی توسعه در ایران امروز، تهران: نقش و نگار.
-         ----------. (1396) عدالت اجتماعی، آزادی و توسعه در ایران امروز، تهران: نقش و نگار.
-         نعمانی، فاروق، توفیقی شهرام، یحیوی دیزج جعفر، صفایی لاری مجید و پدرام نوری­زاده. (بهار1398) «ارزیابی وضعیت شاخص مشارکت مالی عادلانه در نظام سلامت ایران: دوره مطالعاتی 1386-1395»، فصلنامه علمی- پژوهشی بیمه سلامت ایران، دوره 2، شماره 1، صص 1-6.
-         نیکزاد، عباس. (1383) «حقوق مردم در قانون اساسى جمهورى اسلامى ایران»، رواق اندیشه، شماره 29.
-         ویلکینسون، ریچارد و کیت پیکت. (1393) تاوان نابرابری، ترجمه سارا افراز، قم: نشر میم.
-         هاروی، دیوید. (1376) ع‍دال‍ت‌ اج‍ت‍م‍اع‍ی‌ و ش‍ه‍ر، ترجمه ف‍رخ‌ ح‍س‍ام‍ی‍ان‌، م‍ح‍م‍درض‍ا ح‍ائ‍ری‌ و ب‍ه‍روز م‍ن‍ادی‌زاده‌، ت‍ه‍ران‌: ش‍رک‍ت‌ پ‍ردازش‌ و ب‍رن‍ام‍ه‌ری‍زی‌ ش‍ه‍ری.‌
-         هاشمیان­فر، سیدعلی و نفیسه چینی. (1395) نابرابری و سرمایه اجتماعی، تهران: انتشارات جامعه­شناسان.
-   Brundenius, Claes. (2009) Revolutionary Cuba at 50: Growth with Equity Revisited. Latin American Perspectives, Vol. 36, No. 2, Cuba: Interpreting a Half Century of Revolution and Resistance, Part 2 (Mar., 2009) : 31-48.
-   Brundenius, C., & Weeks J. (2001) Globalization and Third World Socialism: Cuba and Vietnam, Palgrave.
-   Bulmer-Thomas, Victor. (2003) The Economic History of Latin America Since Independence. Second Edition, Cambridge University Press.
-   Darzi Ramandi, S., Niakan, Leili., Aboutorabi, M., Javan Noghabi, J., Khammarnia, M., & Sadeghi A. (2016) Trend of Inequality in the Distribution of Health Care Resources in Iran, Galen Medical Journal, Vol 5, No 3.
-   Eckstein, S. E. (1986) The Impact of the Cuban Revolution: A Comparative Perspective. Comparative Studies in Society and History, Vol. 28, No. 3 (Jul., 1986) : 502-534.
-   Fabienke, R. (2001) Labour markets and income distribution during crisis and reform. In C. Brundenius & J. Weeks (Eds.). Globalization and Third World Socialism: Cuba and Vietnam. Houndmills, United Kingdom, Palgrave.
-   Fitz, Don. (2015) The Birth of Revolutionary Medicine in Cuba, Green Social Thought, 68: A Magazine of Synthesis and Regeneration, Fall 2015.
-   Fleischacker, Samuel. (2004) A short history of distributive justice, Harvard University Press.
-   Jackson, Ben. (2005) The Conceptual History of Social Justice, Political Studies Review: 2005 VOL 3: 356–373.
-   Jian J., Jianxiang, W., Xiaoyi, M., Yuding, W., & Renyong, L. (2015) Equality of Medical Health Resource Allocation in China Based on the Gini Coefficient Method. Iranian Journal of Public Health. 2015;44(4):445-57.
-   Lotfi, F., Bayati, M., Yusefi, A. R., Ghaderi, S., & Barati, O. (2018) Inequality in Distribution of Health Care Resources in Iran: Human Resources, Health Centers and Hospital Beds, Shiraz E-Medical Journal, 2018 June; 19 (6).
-   MacEwan, Arthur. (1981) Revolution and Economic Development in Cuba. The MacMillan Press LTD.
-   Marger, Martin N.(2014) Social Inequality: patterns and processes, sixth edition, Michigan State University.
-   Mesa-Lago, Carmelo. (1971) Revolutionary Change in Cuba. University of Pittsburg Press.
-   ---------. (2005) Social and Economic Problems in Cuba During the Crisis and Subsequent Recovery. CEPAL Review, 86, September 2005.
-   ----------.(2009) Economic and Social Balance of 50 Years of Cuban Revolution. América Latina Hoy, (Universidad de Salamanca), 52 (August 2009).
-   Mesa-Lago, C., & Jorge F. Perez-Lopez. (2005) Cuba’s Aborted Reform; Socioeconomic Effects, International Comparisons, and Transition Policies, University Press of Florida.
-   Navarro, V.(1972) Report on Health Services in Cuba; Health, Health Services, And Health Planning in Cuba. International Journal of Health Services, Volume 2, Number 3, 1972.
-   Sixto, Felipe Eduardo. (2002) An Evaluation of Four Decades of Cuban Healthcare. Annual Proceedings, The Association for the Study of the Cuban Economy, vol. 12.
-   Streeten, P., Burki, S. J., Mahbub ul Haq, Hicks, N., & Stewart, F. (1981) First Things First:Meeting Basic Human Needs in the Developing Countries. Oxford University Press.
-   The Constitution of the Republic of Cuba. (1976) [cited on August 5, 2020], available from:www.constitutionnet.org//files/Cuba Constitution.pdf 
-   UNESCO. (September 1979) Education in Cuba; Projects for Development, Paris.
-   ---------.(2018) Handbook on Measuring Equity in Education, Unesco Institute for Statistics.
-   UNU-WIDER. (2020) World Income Inequality Database (WIID) available from www.wider.unu.edu/database/wiid [cited 2020, 04 July].
-   Veltmeyer, H., & Rushton, M. (2012) The Cuban Revolution As Socialist Human Development, Brill, Leiden-Boston.
-   Wilkinson, R.G., & Pickett, K. E. (2006) Income inequality and population health: A review and explanation of the evidence. Social Science & Medicine, 62 (2006) 1768-1784.
-   World Bank. (2005) World Development Report 2006; Equity and Development.
-   World Bank, World Development Indicators. (2020a) Government expenditure on education, total (% of GDP), Iran, Islamic Rep., World, Cuba. available from https://data.worldbank.org/indicator/SE.XPD.TOTL.GD.ZS?locations=IR-1W-CU [cited 2020, 06 August].
-   ----------.(2020b) Physicians (per 1,000 people). available from www.indexmundi.com/facts/indicators/SH.MED.PHYS.ZS/compare#country=cu [cited 2020, 04 August].
-   ----------.(2020c) Hospital beds (per 1,000 people). available from www.indexmundi.com/facts/indicators/SH.MED.BEDS.ZS/compare#country=cu:ir:1w [cited 2020, 01 August].
-   ----------.(2020d) Pupil-teacher ratio, primary. available from www.indexmundi.com/facts/indicators/SE.PRM.ENRL.TC.ZS/compare#country=cu:ir:1w [cited 2020, 29 July].
-   World Health Organization. (2000) The World Health Report 2000, Health Systems: Improving Performance.
-   ----------. (2006) The world health report 2006: working together for health. Available from https://www.who.int/whr/2006/whr06_en.pdf?ua=1
-   -----------.(2008) Social determinants of health, Commission on Social Determinants of Health, 2005-2008 Commission on Social Determinants of Health- final report, available from www.who.int/social_determinants/thecommission/finalreport/key_concepts/en/ [cited 2020, 27 June].
-   ----------. (2010) The world health report: health systems financing: the path to universal coverage. Available from https://www.who.int/whr/2010/en/
-   ----------. (2014) World Health Statistics 2014.
-   ----------.(2017) Out-of-Pocket expenditure on health as percentage of total health expenditure, World Health Data Platform/GHO/Indicators, Health Financing, available from www.who.int/data/gho/data/indicators/indicator-details/GHO/out-of-pocket-expenditure-on-health-as-percentage-of-total-health-expenditure [cited 2020, 03 August].
-   ----------. (2018) Nursing and Midwifery Personnel Density (per 1000 Population). World Health Data Platform/GHO/Themes/Topics//Indicator Groups, Density of Dementia Health and Social Workforce, available from www.who.int/data/gho/data/themes/topics/indicator-groups/indicator-group-details/GHO/density-of-dementia-health-and-social-workforce [cited 2020, 03 August].
-   ----------.(2020) Medical Doctors, Global Health Observatory Data Repository, Health Workforce, available from https://apps.who.int/gho/data/node.main.HWFGRP_0020?lang=en [cited 2020, 30 July].
-   ---------. (n.d.) World Health Data Platform /GHO /Indicator Metadata Registry List Hospital beds per 1000 population, available from https://www.who.int/data/gho/indicator-metadata-registry/imr-details/3119 [cited 2020, 04 August].
-   Zimmerman, Ekkart. (1990) On the Outcomes of Revolutions: Some Preliminary Considerations, Sociological Theory, Vol. 8, No. 1,: 33-47.
 

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار