بررسی و تحلیل نقش مدرسۀ فیضیه در تجدید حیات شیعه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار پژوهشگاه فرهنگ و اندیشۀ اسلامی، تهران، ایران

2 دانشجوی دکتری تاریخ تشیع دانشگاه ادیان و مذاهب قم، قم، ایران

چکیده

شیعه از زمان پیدایش تاکنون، تاریخ پر فراز و نشیبی داشته و نقاط عطف زیادی به خود دیده و در برخی بزنگاه‌های تاریخی، با فرصت پیش آمده به قدرت رسیده و اقدام به تشکیل حکومت کرده است. در این راستا، عوامل و پدیده‌های مختلف و فراوانی نقش داشته‌اند. شیعه در تاریخ معاصر نیز با قیام مردم ایران به رهبری امام خمینی، و پس از تشکیل نظام جمهوری اسلامی فرصت تجدید حیات دوباره پیدا کرد. بی‌تردید، در این نوزایی، بیشترین نقش را روحانیت شیعه ایفا کرده است. از جمله کانون‌هایی که در بالندگی روحانیت و تحولات معاصر شیعه بسیار اثرگذار بوده، مدرسة فیضیه در قم است. بررسی چگونگی تحولات تاریخی این حوزه و شناخت عوامل مؤثر در این تحولات و چگونگی اثرگذاری آن در حیات دوبارة تشیع مسئله‌ای است قابل تأمل و مداقه که پژوهش حاضر قصد وصف و تبیین آن را دارد. فیضیه، در تاریخ معاصر، ضمن اینکه مرکز تعلیم و تعلم علوم و معارف دینی بوده، پناهگاه انقلابیون و پایگاه فعالان سیاسی حوزوی و غیرحوزوی نیز بوده است. همین ظهور و بروز توأمانِ دیانت و سیاست اسلامی بود که در نهایت مرحلة جدیدی از حیات شیعه را رقم زد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Studying and Analyzing Role of Feyziyya School in Revival of Shia School of Thought

نویسندگان [English]

  • abdolvahhab forati 1
  • mohammad rajaei 2
1 Assistant Professor of Islamic Culture and Thought Research Center, Tehran, Iran
2 Ph.D. Student of Shiite History, University of Religions and Qom, Qom, Iran
چکیده [English]

Ever since its foundation, Shiism has experienced many ups and downs and in some historical epochs it has become powerful enough to establish a government. In this connection, various factors and phenomena have played their roles accordingly. As in contemporary history, at the public uprising of Iranian nation under the leadership of Imam Khomeini and upon the establishment of Islamic Republic of Iran, Shiism found another chance to revive. It is certain that Islamic clergy has played the major role in this regeneracy. Feyziyya School of Qom is one of the centers that was very influential in the intellectual growth of clerics and contemporary developments of Shiism. The study of the historical developments in this area and identifying factors influential in affecting the developments as well as the course of action for the revival of Shiism are all important matters of study and deliberation, and this paper intends to explain and clarify them. In addition to serving as a center of Islamic education, Feyziyya school has been a safe haven for the revolutionary forces and a center of theological and non-theological political activists in the contemporary history. It was the union of religion and politics that finally marked a new chapter in the life of Shiism.  

کلیدواژه‌ها [English]

  • Studying and Analyzing Role of Feyziyya School in Revival of Shia School of Thought
• آل طه، سید محمد.(بی تا) . قم: آرشیو واحد خاطرات مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
• اصطخری، ابواسحاق ابراهیم (1347). مسالکوممالک. تهران: نشر کتاب.
• بصیرت منش، حمید (1376). علماورژیمرضاشاه (چ1). تهران: عروج.
• بلاذری، احمد بن یحیی (1337ش) . فتوحالبلدان(محمد توکل،مترجم). تهران: نقره‏.
• بنایی، علی(1390) .قمشناسی. قم: نور مطاف.
• تهرانی، محمدصادق (پاییز 1365). «مصاحبه آیت الله محمدصادق تهرانی». مجلهیاد،1(4).
• جیهانی، ابوالقاسم بن احمد (بی تا). أشکالالعالم. بی جا. بی نا.
• حاضری، مهدی (1378 بهار و تابستان). «امام خمینی در قم». فصلنامۀنامۀقم. قم: اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی، 5 و 6.
• حریم امام (1392). «هفتهنامۀآستانمقدسامامخمینی». تهران: حرم امام خمینی، 79.
• حسینیان، روح الله (1377). نهضتروحانیونایران (چ2). تهران: انتشارات مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
• --------------- (1381) . بیستسالتکاپویاسلامشیعیدرایران(1320 1340). تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
• --------------- (1383). چهاردهسالرقابتایدئولوژیکشیعهدرایران(1356 تا 1343). تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
• خمینی، سید روح الله (1379). صحیفهامام. تهران: مؤسسة تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
• راز طوفان (1376). «یادنامهآیتاللهسیدمصطفیخمینی». تهران: بنیاد تاریخ انقلاب اسلامی.
راهنمایقم (1317). (چ 1). قم: دفتر آستانه مقدسه قم.
• رجائی نژاد، محمد (1392). اوجعزتقمدر 328 روز(خاطراتوحوادثیازدهماهحضورامامخمینیدرقم). (چ1). تهران: معاونت فرهنگی ستاد بزرگداشت حضرت امام خمینی.
سیرمبارزاتامامخمینیدرآئینهاسنادبهروایتساواک (1386).(ج2) .تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
• شاردن (1378).  سیاحتنامهشاردن(دائرهالمعارفتمدنایران. (ج3). (محمد عباسی، مترجم). تهران: پیروز،
• شریف رازی، محمد (1352). گنجینهدانشمندان (ج1). تهران: اسلامیه.
• --------------- (1332). آثارالحجهیاتاریخودایرهالمعارفحوزهعلمیهقم (ج1). (چ3). قم: دارالکتاب.
• شمیم، علی اصغر (1374). ایراندردورهسلطنتقاجار: قرنسیزدهمونیمهاولقرنچهاردهمهجریقمری. تهران: مدبر.
• شیرخانی، علی(1377). حماسه 17 خرداد 1354 (چ1). تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی
• طاهری خرم آبادی، حسن (1377).خاطراتحسنطاهریخرمآبادی(ج1). (محمدرضا احمدی، کوششگر). تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
• طباطبایى، سیدمحمدحسین (1417ق). المیزانفىتفسیرالقرآن (چ5). قم: دفتر انتشارات اسلامى.
• طوسی، محمد بن محمود بن احمد (1345). عجایبالمخلوقات. تهران: نشر کتاب.
• عراقی، مهدی (1370). ناگفتهها: خاطراتشهیدحاجمهدیعراقی،محمودمقدسیو... . تهران: مؤسسه فرهنگی رسا.
• فاضل اصفهانی، محمدحسین (1368 بهار). «مصاحبه فاضل اصفهانی». مجلهیاد،14.
• فردوسی، ابوالقاسم (بی‌تا). شاهنامه(چ4)، ژول مول(افست از چاپ پاریس). بی جا: بی نا.
• فقیهی، علی اصغر (1390). دیروزوامروزقم (چ1). قم: نور مطاف.
• قزوینی رازی، عبدالجلیل (بی تا). النقض. تهران: مهر آئین نشر.
• قمی، حسن بن محمدبن حسن (1361ش). تاریخقم نوشته به سال 378 ق.( حسن بن على بن حسن عبد الملک قمى(در 805 ق)،مترجم). (سید جلال الدین تهرانى، محقق). تهران: توس.
قیام 15 خرداد 1342 دردیدگاهامامخمینی (1385) .تهران: ستاد بزرگداشت امام خمینی، کمیته فرهنگی.
• کرباسچی، غلامرضا (1371) .هفتهزارروزتاریخایرانوانقلاباسلامی (چ1). تهران: بنیاد تاریخ انقلاب اسلامی.
• کهن نسب، علی (خرداد 1376) . «آنجا که بوی یار می دهد». مجلةحضور(آنموجآرام).
• گنجینه آثار قم(1349). قموروضهفاطمیه(ج1).(چ1). قم: مهر استوار.
• لطفی، مهدی (1381) . نوریازملکوت. قم: کنگره بزرگداشت علمای گلپایگان.
• محتشمی، علی اکبر (1376) .خاطراتعلی اکبرمحتشمی. تهران: سازمان تبلیغات اسلامی.
• محلاتی، فضل الله (1376) . خاطراتومبارزاتشهیدمحلاتی. تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
• مخلصی، عباس(1378پاییز). «امام، حوزه و نیازهای نظام». مجلهحوزه. قم: دفتر تبلیغات اسلامی. شماره 62.
• مدرسی طباطبایی،حسین ( 1350اسفند) . «مدارس قدیم قم». مجلهوحید، 99.
• --------------------- (1335) . تربتپاکان(ج2). قم: مهر.
• --------------------- (1351فروردین). «مدارس قدیم قم». مجلهوحید، 100.
• مدنی ،سید جلالدین (1378). تاریخسیاسیمعاصرایران.(ج2).(ج2). قم: انتشارات جامعه مدرسین.
• مرادی نیا، محمدجواد (1393). خاندانامامخمینیبهروایتاسناد. تهران: سازمان چاپ و انتشارات دانشگاه آزاد اسلامی.
• موحد ابطحی، حجت (1365).آشناییباحوزههایعلمیهدرطولتاریخ،اصفهان. حوزه علمیه اصفهان.
• موسوی تبریزی، حسین (1384) . خاطراتسیدحسینموسویتبریزی. تهران: عروج ، واحد خاطرات مؤسسة تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
همراهباامامدرشهرقم (1382). قم: مؤسسة تنظیم و نشرآثار امام خمینی.
یارودیار(بی تا). مروری بر اماکن مربوط به امام خمینی. قم: اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی قم.