مجلس شورای اسلامی و مسألة پایان جنگ ایران و عراق

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار تاریخ پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، تهران، ایران

2 استادیار تاریخ پژوهشکده امام خمینی(س) و انقلاب اسلامی، تهران، ایران

3 دانشجوی دکتری تاریخ انقلاب اسلامی، پژوهشکدۀ امام خمینی(س) و انقلاب اسلامی،تهران، ایران،

چکیده

از مهم‌ترین مسائل سیاسی کشور در آغازین سال‌های شکل‌گیری انقلاب اسلامی، حملۀ عراق به ایران است که سرانجام به‌دلیل مشکلات اقتصادی و نظامی ایران و قدرت‌گیری عراق به‌واسطۀ حمایت بین‌المللی، با قبول قطعنامۀ598 ازسوی ایران پایان یافت. اهمیت پذیرش قطعنامه و پایان جنگ، لزوم بررسی نقش‌ تصمیم‌گیرندگان در این زمینه را طلب می‌نماید. برهمین مبنا، نوشتار پیش‌رو درصدد است با روش توصیفی- تحلیلی و بر پایۀ منابع کتابخانه‌ای و مصاحبه، به نقش مجلس شورای اسلامی در تصمیم‌گیری درخصوص پایان جنگ بپردازد. پرسش اصلی این است که مجلس شورای اسلامی چه نقش و تأثیری در نحوۀ تصمیم‌گیری ایران در پذیرش قطعنامۀ 598 بر عهده داشته است؟ یافته پژوهش نشان می‌دهد وجود نهادهایی چون رهبری، شورای عالی دفاع و دولت با اختیارات ویژه در سیاست خارجی، شرایط حساس برهۀ زمانی و محرمانه بودن تصمیمات، کندی روال تصمیم‌گیری در مجلس به‌واسطۀ ویژگی‌های ساختاری و همچنین انفصال بین مجلس و نهادهای ذی‌نفوذ در بررسی موضوع، زمینۀ تأثیرپذیری مجلس از تصمیمات اخذ شده دیگر نهادهای سیاسی را فراهم نمود

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Islamic Consultative Assembly and Termination of Iran-Iraq War

نویسندگان [English]

  • Alireza Mollaiy 1
  • Hamid Basiratmanesh 2
  • Fatemeh Amiripari 3
1 Associate Professor, Department of History, Institute for Humanities and Cultural Studies, Tehran, Iran
2 Assistant Professor, Department of History of Islamic Revolution, Research Institute of Imam Khomeini and Islamic Revolution, Tehran, Iran
3 PhD Student, Department of History of Islamic Revolution, Research Institute of Imam Khomeini and Islamic Revolution, Tehran, Iran, (Corresponding Author),
چکیده [English]

In the early years after the culmination of the Islamic Revolution, Iraqi invasion of Iranian territory was one of the most important political challenges for the newly established government. Due to Iran’s economic and military problems and empowerment of Iraq through international support, the war came to an end when Iran had to accept UN Resolution 598. To understand the importance of accepting the UN resolution and termination of the war, one should investigate the role of decision-makers. On this basis, this work - through a descriptive-analytical method and based on library sources and interviews - intends to study the role of the Islamic Consultative Assembly (Iranian Parliament) in making decision to end the war. The principal question of the study is: What role and influence did the Iranian Parliament have in decision-making for Iran’s accepting of UN Resolution 598? Findings of this study indicate that such power institutions as the Leader’s Office, Supreme National Security Council, Iranian government with special authority in foreign policy, critical conditions at the time, confidentiality of the top decisions, slow process of decision-making in the Parliament due to its structural features, and disunion between the Parliament and influential institutions related to the issue paved the ground for the Parliament to be impressed by the decisions made at the other political institutions.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Islamic Consultative Assembly
  • Iranian Parliament
  • Iran-Iraq War
  • Leader’s Office
  • government
  • Supreme National Security Council
  • Resolution 598
-         ارجبینی، حسین و عیسی مولودی وردنجانی. (تابستان 1396) «تحلیل و بررسی عملکرد نهضت آزادی در جنگ تحمیلی و مواجهه با انقلاب اسلامی»، فصلنامه مطالعات انقلاب اسلامی، سال 14، شماره 49، صص95-114.
-         امید انقلاب. (2/6/1364)، شماره 111.
-        انقلاب اسلامی. (22/7/1359)، شماره 376.
-         بسطامی، رضا. (زمستان 1392) «بررسی تطبیقی عملکرد مجلس شورای اسلامی در دورۀ اول و دوم»، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران مرکزی، دانشکده علوم سیاسی.
-         بیات زنجانی، اسدالله.(19/7/1398) مصاحبه.
-         تاجیک، محمدرضا. (1377) «انتظام در پراکندگی؛ بحثی در امنیت ملی ایران»، فصلنامه مطالعات راهبردی، پیش شماره 2، صص117-128.
-         خمینى(امام)، روح‏الله.(1389) صحیفه امام، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى، چاپ پنجم.
-         درودیان، محمد. (1383) نقد و بررسی جنگ ایران و عراق؛ علل تداوم جنگ، تهران: مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس.
-         ---------.(1395) تجزیه و تحلیل جنگ ایران و عراق؛ پیش‌درآمدی بر یک نظریه، تهران: مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس.
-         روزان، باری. (1379) انقلاب ایران؛ ایدئولوژی و نمادپردازی، ترجمه سیاوش مریدی، تهران: مرکز بازشناسی اسلام و ایران.
-         رضایی، علیرضا. (بهار 1388) «تحلیل سیاست خارجی ایران در پرتو نظریه‌های روابط بین‌الملل»، راهبرد یاس، شماره 17، صص260-288.
-         روزنامه اطلاعات. (24/12/1361)، شماره 16968.
-         ---------. (14/3/1362)، شماره 17026.
-         روزنامه جمهوری اسلامی. (11/12/1359)، شماره 506.
-         --------. (19/2/1361)، شماره 850.
-         --------. (14/3/1362)، شماره 1161.
-         --------. (31/6/1364)، شماره 1830.
-         --------. (11/3/1367)، شماره 2611.
-         روزنامه خراسان. (2/6/ 1364) ، شماره 9871.
-         روزنامه کیهان.(3/3/1362) شماره11875.
-         --------.(3/6/1363)، شماره 12238.
-         --------. (13/2/ 1365)، شماره 12729.
-         --------. (20/4/1367)، شماره 13367.
-         زیباکلام، صادق و فرشته اتفاق‌فر.( 1387) مصاحبه با آیت‌الله هاشمی رفسنجانی، هاشمی بدون روتوش، تهران: نشر روزنه.
-         ساداتیان، سیدجلال.(20/8/1398) مصاحبه.
-         سیف‌زاده، سید حسین.(اردیبهشت 1383) «قوه مقننه و سیاست خارجی1. نقش قوه مقننه در سیاست خارجی؛ تنوع رویکردها»، بولتن مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، شماره مسلسل6972، کد موضوعی 410.
-         ----------.(1387) «نقش قوه مقننه در سیاست خارجی، تنوع رویکردها»، فصلنامه سیاست، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دوره 38، شماره 2، صص141-166.
-         شیرودی، مرتضی.(مهر1384) «جنگ، انواع، انگیزه‌ها و جنگ تحمیلی»، رواق اندیشه، شماره 46، صص3-22.
-         صباغیان، هاشم.(14/6/1398) مصاحبه.
-         علایی، حسین.(1395) تاریخ تحلیلی جنگ ایران و عراق، تهران: نشر مرزوبوم.
-         فوزی، یحیی. (1387) تحولات سیاسی اجتماعی بعد از انقلاب اسلامی در ایران، تهران: انتشارات عروج.
-         کاظمی، علی‌اصغر(پاییز و زمستان 1368) «مفهوم آتش‌بس، ترک مخاصمه و متارکه جنگ از دیدگاه حقوق بین‌الملل»، مجله حقوق بین‌المللی، شماره 11.
-         کلاوزویتس، کارل فون. (1393) در باب ماهیت جنگ، ترجمه مرضیه خسروی، تهران: انتشارات روزگار نو.
-         مشروح مذاکرات دوره اول مجلس شورای اسلامی، (7خرداد 59-6 خرداد 1363).
-         مشروح مذاکرات دوره دوم مجلس شورای اسلامی (7خرداد 1363-6خرداد 1367).
-         مشروح مذاکرات دوره سوم مجلس شورای اسلامی (7خرداد 1367-6خرداد1371).
-         موسوی‌نیا، سیدرضا. (تیر1389) «الگوهای تصمیم‌گیری در سیاست خارجی ایران»، دانشگاه علامه طباطبایی، دانشکده حقوق و علوم سیاسی.
-         میزان.(7/7/1359) شماره 17.
-         --------. ( 8/7/ 1359)، شماره 18.   
-         --------. ( 9/7/1359)، شماره 19.
-         نبرد ملت. (13/4/1360) شماره 43.
-         هاشمی رفسنجانی، اکبر.(1382) کارنامه و خاطرات سال 1362؛آرامش و چالش، به اهتمام مهدی هاشمی، تهران: دف‍ت‍ر ن‍ش‍ر م‍ع‍ارف‌ ان‍ق‍لاب.
-         ----------.(1390) کارنامه و خاطرات سال 1367؛ پایان دفاع، آغاز بازسازی، به اهتمام علیرضا هاشمی، تهران: دف‍ت‍ر ن‍ش‍ر م‍ع‍ارف‌ ان‍ق‍لاب.
-         یزدی، ابراهیم. (شهریور 1377) «نهضت آزادی: دوران فراز، روزگار فرود: ناگفته‌هایی از دوران انقلاب و بعد از آن»، گزارش، شماره 91، صص12-20.