بررسی آثار انقلاب اسلامی ایران بر موج سوم بیداری اسلامی (مطالعۀ موردی مصر و یمن)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 مدیر گروه علوم سیاسی دانشگاه پیام نور کنگاور

2 گروه علوم سیاسی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد شهرضا

چکیده

تداوم انقلاب اسلامی ایران الگویی مناسب پیشِ‌روی مسلمانان قرار داده و آنان را به حرکت درجهت تغییر فضای موجود متمایل کرده‌است. امروزه پس‌از گذشت سه دهه از انقلاب ایران شاهد اعتراضات و خیزش‌های مردمی در منطقه و شمال آفریقا هستیم.
هدف: پژوهش حاضر به‌دنبال پاسخ به این پرسش است که انقلاب اسلامی ایران چه تأثیری بر موج سوم بیداری اسلامی داشته‌است؟
روش: روش پژوهش حاضر توصیفی-تحلیلی است.
فرضیه پژوهش: فرض بر این است که تأسیس نظام سیاسی براساس مذهب و خدامحوری در ایران الگوی قیام‌های مردم منطقه برای پیاده‌کردن نظام‌های سیاسی مبتنی‌بر اسلام شده‌است.
یافته‌ها: یافته‌های پژوهش مبیّن آن است که موج بیداری اسلامی پایه‌های حکومت‌های موروثی و استبدادی و دست‌اندازی قدرت‌های بیگانه را هدف قرار داده و فریادهای آزادی‌خواهانۀ سراسر منطقه از تجربۀ موفق جمهوری اسلامی الهام گرفته‌است.
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Study of Islamic Republic of Iran’s Influence on Third Wave of Islamic Awakening (Case Study: Egypt and Yemen)

نویسندگان [English]

  • ali mashhoudi 1
  • fateme mahmoudzadeh 2
  • mohammad falah
1 مدیر گروه علوم سیاسی دانشگاه پیام نور کنگاور
2 Department of Political Sciences, Faculty of Humanities, Islamic Azad University of Shahreza
چکیده [English]

The Islamic Revolution of Iran has presented an appropriate model for the world Muslims, motivating them to take steps toward changing their political status quo. Today, four decades after the victory of Islamic Revolution, the world is observing public uprising and protests in the Middle East and North Africa.
Objective: This research study intends to find an appropriate response to this question: How has the Islamic Revolution in Iran affected the third wave of Islamic awakening?
Methodology: This study is based on a descriptive-analytical method.
Hypothesis: It is hypothesized that the establishment of political system based on religion and theocentrism in Iran has served as a model for the regional people to rise against their despotic regimes and to establish the political systems based on Islam.
Findings: The findings of this research work indicate that the wave of Islamic awakening has targeted the pillars of monarchical and despotic regimes as well as foreign interference in the region. Moreover, the freedom movements across the region have been inspired by the successful experience of the Islamic Revolution

کلیدواژه‌ها [English]

  • Islamic Revolution of Iran
  • Islamic awakening
  • Islamic identity
  • Egypt
  • Yemen
منابع فارسی
کتاب
امیرعبداللهیان، حسین. (1392). ناکارآمدی طرح خاورمیانۀ بزرگ در خیزش بیداری اسلامی. (چ2). تهران: مرکز آموزش و پژوهش‌های بین‌المللی.
پورسعید، فرزاد. (1392). بیداری اسلامی در جهان عرب؛ مطالعات نظری و موردی. (چ2). تهران: پژوهشکدۀ مطالعات راهبردی.
تاجیک، محمدرضا. (1379). میشل فوکو و انقلاب اسلامی. تهران: نشر مؤسسۀ دانش و پژوهش ایران.
حشمت‌زاده، محمدباقر. (1378). چارچوبی برای تحلیل و شناخت انقلاب اسلامی در ایران. تهران: مؤسسۀ فرهنگی دانش و اندیشۀ معاصر.
حشمت‌زاده، محمدباقر. (1387). تأثیر انقلاب اسلامی ایران بر کشورهای اسلامی. تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشۀ اسلامی.
خرم‌شاد، محمدباقر. (1387). انقلاب اسلامی ایران و اسلام سیاسی: گفتارهایی درباره انقلاب اسلامی ایران. تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق (ع).
عنایت، حمید. (1376). سیری در اندیشۀ سیاسی عرب. (چ5). تهران: انتشارات امیرکبیر.
کدیور، جمیله. (1394). مصر از زاویه‌ای دیگر. تهران: امید ایرانیان.
مقاله
آدمی، علی؛ یزدان‌پناه، مهدی؛ جهان‌خواه، عادل. (1391). «بیداری اسلامی و تغییر رژیم‌های عربی؛ عوامل و زمینه‌ها». فصل‌نامۀ مطالعات راهبردی، سال پانزدهم، شمارۀ اول، بهار، شماره‌مسلسل 55، صص 59-77.
احمدی قزوینی، عباس؛ میرشفیعی لنگری، سیدابوالقاسم. (1391). «بیداری اسلامی و دومینوی تغییر حکومت در خاورمیانه». فصل‌نامۀ مطالعات سیاسی، سال پنجم، شمارۀ 17، پاییز، صص 167-190.
اخوان کاظمی، بهرام؛ مشتاقی، الله‌کرم. (1392). «بیداری اسلامی و علل آن با تأکید بر نظرات مقام معظم رهبری». فصل‌نامۀ جامعه‌شناسی سیاسی جهان اسلام، سال اول، شمارۀ 1، صص 31-60.
بشیر، حسن؛ چابکی، رامین؛ مهربانی‌فر، حسین. (1391). «بیداری اسلامی مصر و گفتمان رسانه‌ای جهان: تحلیل گفتمان نشریات کشورهای خارجی (6 بهمن تا 16 اردیبهشت)». دوفصل‌نامه مطالعات بیداری اسلامی، سال اول، شمارۀ اول، بهار و تابستان، صص 63-96.
جهان‌بین، فرزاد. (1391). «راهبرد سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران درقبال جنبش بیداری اسلامی اخیر». فصل‌نامۀ علمی-پژوهشی پژوهش‌نامۀ انقلاب اسلامی، سال اول، شمارۀ سوم، تابستان.
جهان‌تیغ، رضا؛ فرجی راد، عبدالرضا؛ سیاری، حبیب‌الله؛ سرور، رحیم. (1395). «تحلیل ظرفیت‌های ژئوپلیتیکی کشور یمن در تحولات سریع نظام بین‌الملل (پیچ تاریخی)». فصل‌نامۀ برنامه‌ریزی منطقه‌ای، سال ششم، شمارۀ پیاپی 23، پاییز، صص 237-248.
خرم‌شاد، محمدباقر؛ کیانی، نیما. (1391). «تمدن اسلامی-ایرانی الهام‌بخش موج سوم بیداری اسلامی». فصل‌نامۀ علمی-پژوهشی مطالعات انقلاب اسلامی، سال نهم، بهار، شمارۀ 28، صص 27-50.
خواجه‌سروی، غلام‌رضا. (1391). «نسبت انقلاب اسلامی ایران با بیداری اسلامی: وجوه تشابه و تمایز». فصل‌نامۀ علمی-پژوهشی مطالعات انقلاب اسلامی، سال نهم، شمارۀ 28، بهار، صص 95-110.
خواجه‌سروی، غلام‌رضا؛ شهرکی، حامد. (1391). «انقلاب اسلامی ایران و بیداری اسلامی در یمن با تأکید بر جنبش الحوثی». فصل‌نامۀ پژوهش‌های انقلاب اسلامی، سال اول، شمارۀ اول، تابستان، صص 185-220.
خواجه‌سروی، غلام‌رضا؛ یعقوب‌نیا، حسن. (1392). «واکاوی نقش انقلاب اسلامی در بازآرایی بیداری اسلامی عربستان». فصل‌نامۀ راهبرد، سال بیست‌ودوم، شمارۀ 67، صص 117-137.
رویوران، حسین. (1390). «دومینوی سقوط رهبران عرب». چاپ‌شده در خلاصۀ مقالات همایش بین‌المللی بیداری اسلامی: بررسی تحولات اخیر کشورهای عربی-اسلامی از شمال آفریقا تا خاورمیانه: بسترها، چالش‌ها، پیامدها. تهران: مؤسسۀ مطالعات تاریخ معاصر ایران.
سراج، رضا؛ تاجیک، هادی؛ غفوری، محسن. (1392). «بیداری در جهان اسلام؛ مفهوم‌شناسی، اهداف و شاخصه‌ها». فصل‌نامۀ آفاق امنیت، سال پنجم، شمارۀ نوزدهم، صص 39-72.
شاه‌ولی بر، عبدالکریم. (1395). «علل و ابعاد تصاعد بحران در غرب آسیا پس‌از تحولات بهار عربی (با تأکید بر نظریۀ برخورد تمدنی ساموئل هانتینگتون)». ماه‌نامۀ پژوهش ملل، دورۀ اول، شمارۀ دوازدهم، آذر، صص 1-13.
صالح العبیدی، مهدیه. (1383). «طرح خاورمیانۀ بزرگ و خیزش فرهنگی و اجتماعی». (سعید آقا علیخانی، مترجم). چاپ‌شده در جلد دوم کتاب مجموعه‌مقالات پانزدهمین همایش بین‌المللی خلیج فارس.
صالحی، جواد؛ یزدانی، حسین؛ موسی‌زاده، رضا. (1392). «نقش بیداری اسلامی در شمال آفریقا و خاورمیانه در تحول مفهوم حق تعیین سرنوشت». دوفصل‌نامۀ مطالعات بیداری اسلامی، سال دوم، شمارۀ سوم، بهاروتابستان.
طاهری، سیدمهدی. (1387). «انقلاب بیدارساز: نقش انقلاب اسلامی ایران در بیداری جهان اسلام». مجلۀ پگاه حوزه، 19 بهمن، شمارۀ 249، قسمت دوم و پایانی.
فرهادی، عباس. (1390). «اسلام سیاسی و بیداری اسلامی: جایگاه آمریکا درنتیجۀ موج جدید بیداری». مطالعات روابط فرهنگی بین‌الملل، سال اول، شمارۀ اول، مهر، صص 70-81.
فلاح، محمد؛ کرمی ناوه‌کش، محسن؛ دانای طوس، مجتبی. (1392). «بررسی تأثیر بیداری اسلامی بر سقوط رژیم‌های دیکتاتور». اولین کنفرانس بین‌المللی حماسۀ سیاسی (با رویکردی بر تحولات خاورمیانه) و حماسۀ اقتصادی (با رویکردی بر مدیریت و حسابداری)، دانشگاه آزاد اسلامی رودهن.
فوزی، یحیی. (1391). «علل شکل‌گیری و ماهیت جنبش‌های سیاسی در خاورمیانه: بررسی موردی جنبش سیاسی در یمن». فصل‌نامۀ مطالعات سیاسی جهان اسلام، سال اول، شمارۀ اول، بهار، صص 17-34.
قربانی شیخ‌نشین، ارسلان؛ کارآزما، جواد. (1391). «بیداری اسلامی و دستگاه دیپلماسی ایران؛ فرصت‌ها و تهدیدها». فصل‌نامۀ علمی-پژوهشی مطالعات انقلاب اسلامی، سال نهم، شمارۀ 28، بهار، صص 77-94.
مسعودی، امیدعلی. (1391). «سخن ماه: انقلاب اسلامی ایران، ارتباطات و بیداری اسلامی». کتاب ماه علوم اجتماعی، شمارۀ 59، بهمن، صص 2-3.
معتضدراد، آناهیتا؛ قاسمیان، علی؛ مال‌زیری، زینب. (1392). «تحولات یمن در چارچوب نظریۀ محرومیت نسبی». فصل‌نامۀ مطالعات سیاسی، سال ششم، شمارۀ 21، پاییز، صص 83-106.
موسوی، سیدمحمد؛ باقری‌فر، محسن. (1394). «نظریۀ سازه‌انگاری و بازتاب انقلاب اسلامی ایران بر جنبش انصارالله و انقلاب یمن». فصل‌نامۀ پژوهش‌های انقلاب اسلامی، سال چهارم، شمارۀ چهاردهم، پاییز، صص 207-229.
مهتدی، محمدعلی. (16/11/1385). «تأثیر پیروزی انقلاب اسلامی ایران بر معادلات منطقه‌ای». مؤسسۀ مطالعات تاریخ معاصر ایران: همایش بررسی تأثیرات منطقه‌ای و بین‌المللی انقلاب اسلامی ایران.
نجفی، موسی. (1391). «نظریۀ بیداری اسلامی براساس اندیشۀ سیاسی مقام معظم رهبری». فصل‌نامۀ علمی-پژوهشی مطالعات انقلاب اسلامی، سال نهم، بهار، شمارۀ 28، صص 11-26.
نجفی، محمدصادق؛ بلندیان، غلام‌حسین. (1392). «تأثیر انقلاب اسلامی ایران بر شکل‌گیری بیداری اسلامی در کشور یمن». فصل‌نامه علمی-پژوهشی مطالعات انقلاب اسلامی، سال دهم، تابستان، شماره 33، صص 189-208.
نیک‌فر، جاسب؛ عوض‌پور، مهدی. (1391). «دین و انقلاب‌های عربی: مطالعۀ موردی انقلاب مصر». فصل‌نامۀ دانش سیاسی و بین‌المللی، سال اول، شمارۀ چهار، زمستان، صص 83-106.
هاشمی‌نسب، سیدسعید. (1388). نشست «بررسی تحولات اخیر کشور یمن». فصل‌نامۀ پژوهش‌های منطقه‌ای، شمارۀ دوم، تابستان و پاییز.
هاشمی‌نسب، سیدسعید. (1389). «گزارشی از روند تحولات مصر». پژوهش‌های منطقه‌ای، شمارۀ پنجم، پاییز و زمستان.
هزاوه‌ای، سیدمرتضی. (1391). «انقلاب اسلامی، بیداری اسلامی و آیندۀ اسلام سیاسی در منطقه». فصل‌نامۀ علمی-پژوهشی پژوهش‌نامۀ انقلاب اسلامی، دورۀ دوم، شمارۀ چهارم، پاییز، صص 113-143.
پایان‌نامه
محمودزاده، فاطمه. (1394). «بررسی تحولات نظام سیاسی مصر از 2000 تا 2015»، (پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد مطالعات منطقه‌ای). دانشگاه آزاد شهرضا. استاد راهنما دکتر احمد آذین.
منابع اینترنتی
بیانات رهبر معظم انقلاب به‌مناسبت میلاد امام حسین (ع) در دیدار فرماندهان سپاه پاسداران و نیروی انتظامی، خانواده‌های شهدا و جانبازان شیمیایی. (17/07/1381).
تلاشان، حسن. (6/07/1393). «انقلاب اسلامی ایران و تأثیر آن بر تحولات ژئوپلیتیک شیعه در یمن». پایگاه بصیرت، دسترسی 20/10/1395، http://basirat.ir/fa/news/269820
طاهری، سیدمهدی. (19/11/1387). «انقلاب بیدارساز/ نقش انقلاب اسلامی ایران در بیداری جهان اسلام (قسمت دوم و پایانی)». مجلۀپگاه حوزه، شمارۀ 249. http://www.hawzah.net/fa/Magazine/View/3814/6697
عبداللهی، محمد. (14/10/1392). «امواج بیداری اسلامی در گذر زمان». خبرگزاری فارس، دسترسی 20/10/1395. http://www.farsnews.com/newstext.php?nn=13921013000063
منابع لاتین
Anderson, Lisa. (2011). “Demystifying the Arab Spring: Parsing the Differences Between Tunisia, Egypt, and Libya”. Foreign affairs, 90(3), pp 2-7.
Nordland, Rod; David D, Kirkpatrick. (2011). “Islamists’ Growing Sway Raises Questions for Libya”. NewYork Times. September 14. https://www.nytimes.com/2011/09/15/world/africa/in-libya-islamists-growing-sway-raises-questions.html
Trabelsi, Mohamed Ali. (2014). “Post-political Transitions in Arab Spring Countries: The Challenges”. Procedia-Social and Behavioral Sciences, Volume 109, pp 250-256.