پژوهشکده امام خمینی و انقلاب اسلامی
تاریخ نامه انقلاب
2588-3496
1
دفتر سوم و چهارم
2018
01
21
امامخمینی(ره) و برساختن انقلاب اسلامی ایران (آزمون یک فرضیه)
9
38
FA
محمدرضا
طالبان
دانشیار گروه جامعه شناسی پژوهشکده امام خمینی و انقلاب اسلامی، تهران، ایران
qtaleban@yahoo.com
انقلاب اسلامی ایران بهدنبال بازسازی نظم نوین تمامعیاری بود که از صدر تا ذیل نظام اجتماعی کهن و ارزشهای حاکم بر آن را براندازند؛ بنابراین نیازمند رهبری بود تا طومار جهان کهنه را درهم پیچد و برای بازسازی کامل ارزشها و ساختارهای جامعۀ ایران کمر همت را ببندد. در جنبش انقلابی ایران، امامخمینی(ره) همان رهبر فرهمندی بود که جاذبۀ استثناییاش این رسالت را به او بخشید. بااینحال، هدف اصلی مقالۀ حاضر حول این پرسش شکل گرفت که آیا حقیقتاً امامخمینی(ره) مهندس انقلاب اسلامی ایران بودهاست؟ بهبیاندیگر، آیا تکوین انقلاب اسلامی ایران و سرنگونی رژیم شاه در اواخر سال 1357 محصول مهندسی امامخمینی(ره) بودهاست؟ به عبارت بهتر، آیا انقلاب اسلامی ایران، پروژهای هدایتشده توسط امامخمینی(ره) بودهاست و آیا میتوان آن را حاصل اراده و برنامۀ ازپیشتعیینشدۀ امامخمینی(ره) تلقی کرد؟
در تلاشی پژوهشی برای وارسی و آزمون فرضیۀ مزبور از دو دسته شواهد استفاده شد: اول، بیانات خودِ امامخمینی(ره)، امامی که در نزد بسیاری از کنشگران اصلی انقلاب اسلامی و تصور عمومی ایرانیان در برهۀ انقلابی، بالاتر از یک رهبر، عصاره یا تجسم انقلاب اسلامی بودهاست؛ و دوم، شواهد و مدارک تاریخی. نتایج این پژوهش بهطور کلی این فرضیه را موردچالش قرار داد که «امامخمینی(ره) مهندس انقلاب اسلامی ایران بودهاست».
انقلاب سیستمی,انقلاب اسلامی ایران,امامخمینی(ره),مهندسی اجتماعی کلگرایانه,مهندسی اجتماعی جزئی
https://tarikhname.ri-khomeini.ac.ir/article_63589.html
https://tarikhname.ri-khomeini.ac.ir/article_63589_1e4686598f759219c5fc464582e6b57f.pdf
پژوهشکده امام خمینی و انقلاب اسلامی
تاریخ نامه انقلاب
2588-3496
1
دفتر سوم و چهارم
2018
01
21
بازشناسی ادبیات انقلاب اسلامی ایران
39
57
FA
احمد
گل محمدی
دانشیار علوم سیاسی دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران
ahmad.golmohamadi@gmail.com
<strong>هدف از نوشتن این مقاله شناخت ادبیات انقلاب اسلامی ایران است. برای انجام این کار، برجستهترین پژوهشها دربارۀ انقلاب اسلامی ایران شناسایی و ویژگیهای آنها از منظر چارچوب نظری و الگوی روششناختی تحلیل شد. با تحلیل مضمون این پژوهشها، آشکار شد که شش الگوی تقریباً متوالی برای تبیین انقلاب اسلامی ایران قابلشناسایی است. تبیین کارگرایانه، نخستین الگوی تبیینی برای فهم انقلاب اسلامی بود، هرچند همزمان با آن، نوع کمرنگی از تبیین مارکسیستی نیز شکل گرفت. الگوی سوم تبیین روانشناختی-جامعهشناختی بود که بر مفاهیم «محرومیت نسبی» و «آنومی» یا سردرگمی اجتماعی استوار بود. الگوی چهارم تبیین سازمانی متمرکز بر سرکوب و بسیج بود. الگوی پنجم را میتوان فرهنگی-گفتمانی نامید که چگونگی مسلطشدن گفتمان تشیع را کانون اصلی بحث خود قرار میدهد. نوعی تبیین عقلانی را هم میتوان در ادبیات انقلاب اسلامی ایران شناسایی کرد که درزمینۀ انقلابپژوهی چندان کاربردی ندارد. البته پژوهش دربارۀ ادبیات انقلاب اسلامی بیپیشینه نیست و تلاشهایی برای بازشناسی و دستهبندی این ادبیات غنی انجام شدهاست ولی در این نوشتار، ادبیات انقلاب اسلامی ایران از دیدگاهی متفاوت بازشناسی، دستهبندی و تحلیل شدهاست که وجهی نسبتاً نوآورانه به یافتۀ پژوهش میبخشد.</strong>
انقلاب اسلامی ایران,تبیین کارکردگرایانه,تبیین مارکسیستی,تبیین روانشناختی-جامعهشناختی,تبیین سازمانی,تبیین فرهنگی-گفتمانی,تبیین عقلانی
https://tarikhname.ri-khomeini.ac.ir/article_63590.html
https://tarikhname.ri-khomeini.ac.ir/article_63590_d575a8d7b8bf1e525cb934716f117eb6.pdf
پژوهشکده امام خمینی و انقلاب اسلامی
تاریخ نامه انقلاب
2588-3496
1
دفتر سوم و چهارم
2018
01
21
تأثیر انقلاب الجزایر بر مبارزات سیاسی ایران بهروایت انقلابیون ایرانی
59
85
FA
حمید
بصیرت منش
استادیار گروه تاریخ پژوهشکده امام خمینی و انقلاب اسلامی، تهران، ایران
basirat1341@yahoo.com
امین
خانی
دانشآموختۀ رشتۀ تاریخ انقلاب اسلامی دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران
aminkhani655@gmail.com
از مسائل مهم و قابلتوجه در مطالعات مربوط به جنبشهای سیاسی و انقلابها، تأثیرگذاری آنها بر جوامع و ملتهای دیگر است. ازمیان جنبشهای اسلامی و انقلابی معاصر، جنبش مردم مسلمان الجزایر در نیمۀ قرن بیستم میلادی تأثیر زیادی بر جوامع مسلمان گذاشت. نویسندۀ این مقاله در پی بررسی تأثیرگذاری انقلاب الجزایر بر متفکران و مبارزان ایرانی است. براساس یافتههای این پژوهش، مبارزات مردم آزادیخواه الجزایر و اندیشۀ رهبران و مجاهدان آن قبل و پس از پیروزی بر استعمار فرانسه، الهامبخش و الگوی مبارزاتی نیروهای سیاسی مخالف حکومت پهلوی در ایران اعم از مذهبی و غیرمذهبی بود. روش بررسی در این پژوهش اکتشافی و توصیفی-تحلیلی است. اطلاعات این مقاله با مراجعه به منابع کتابخانهای (سند، کتاب، مقاله) جمعآوری و سپس تجزیهوتحلیل شدهاست.
انقلاب الجزایر,جنبشهای اسلامی,مبارزان مسلمان,گروههای مخالف رژیم پهلوی
https://tarikhname.ri-khomeini.ac.ir/article_63595.html
https://tarikhname.ri-khomeini.ac.ir/article_63595_b9cbf829acc641cb2d0715b7ef6866e3.pdf
پژوهشکده امام خمینی و انقلاب اسلامی
تاریخ نامه انقلاب
2588-3496
1
دفتر سوم و چهارم
2018
01
21
تحلیل نوع نگاه منابع چینی به انقلاب اسلامی ایران
87
114
FA
محمد
سمیعی
دانشیار علوم سیاسی دانشکدۀ مطالعات جهان، دانشگاه تهران، تهران، ایران
samiei@ut.ac.ir
جین
پنگ
دانشجوی دکترای رشتۀ تاریخ ایران اسلام، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، تهران، ایران
jinpengkangxi@163.com
انقلاب اسلامی ایران بهعنوان نقطۀ شروع سیاست معاصر ایران، تأثیر گستردهای بر وضعیت توسعۀ ایران و همچنین بر وضعیت سیاست بینالملل گذاشتهاست. مطالعه و درک صحیح این انقلاب مقدمهای ضروری برای درک سیاست داخلی و خارجی ایران کنونی است. برخلاف این ضرورت مهم، تحقیقات دربارۀ انقلاب اسلامی ایران، در چین کارنامۀ درخشانی ندارد و منابع ناچیزی در این زمینه منتشر شدهاست. این مقاله با استفاده از روشهای تحلیل متنی، و تحلیل محتوا منابع مذکور را بررسی کردهاست. درنهایت، نتیجهگیری شد که سه عامل بر تحقیقات محققان چینی دربارۀ انقلاب اسلامی ایران مؤثر بودهاند: ایدئولوژی مارکسیسم مائوئیسم؛ نفوذ نگاهها و تحلیلهای غربی دربارۀ انقلاب اسلامی ایران؛ و تحولات سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و راهبردهای سیاست خارجی چین دررابطهبا ایران
انقلاب اسلامی ایران,دیدگاه چینی,قضاوت ارزش ایدئولوژی,گفتمان غربی,روابط ایران و چین
https://tarikhname.ri-khomeini.ac.ir/article_63621.html
https://tarikhname.ri-khomeini.ac.ir/article_63621_6fc53093fc75f220f4c420596fa5a3e6.pdf
پژوهشکده امام خمینی و انقلاب اسلامی
تاریخ نامه انقلاب
2588-3496
1
دفتر سوم و چهارم
2018
01
21
تحلیلی بر ساختارهای هویتی میدان در تجمعات انقلاب اسلامی (نمونۀ موردی: میدانشهدایِ مشهد)
115
135
FA
غلامرضا
آذری خاکستر
کارشناس واحد مطالعات اسناد وقف مرکز اسناد آستان قدس رضوی، مشهد، ایران
azari222002@yahoo.com
میدانهای شهری نقشی مهم در شکلگیری تجمعات سیاسی و اجتماعی داشتهاند. توسعه و مدرنیته موجب شدهاست تا ساختار فضاهای شهری ازجمله میدانها بهشکل بنیادین تغییر کند. شهرها از زمان شکلگیری تاکنون شاخصههای هویتیِ ویژهای داشتهاند که طی سالیان متمادی بهوجود آمدهاند؛ از اسامی خیابانها گرفته تا شکلگیری میدانها و بناها، همه نشانههایی از هویت شهریاند. میدانشاه مشهد که پساَز پیروزی انقلاب اسلامی به میدانشهدا تغییر نام پیدا کرد، ازجمله میدانهای شهری است که از زمان ساخت تاکنون شاهد تغییرات ساختاری و هویتی فراوانی بودهاست. برگزاری تجمعات و مراسمهای ملی در این میدان چه قبلاز انقلاب و چه پساز انقلاب سبب اهمیت ویژۀ این میدان شدهاست. ازبینرفتن هویت تاریخی این میدان براثر تغییرات انجامشده در معماری آن موجب شد تا در این مقاله به تحلیل کارکردهای هویتی این میدان و همچنین مهمترین وقایع تاریخی شکلگرفته در آن پرداخته شود.
مشهد,هویت,میدانشاه,میدانشهدا,انقلاب اسلامی
https://tarikhname.ri-khomeini.ac.ir/article_63622.html
https://tarikhname.ri-khomeini.ac.ir/article_63622_d495a5697ab5886fcf1206cc166da2bd.pdf
پژوهشکده امام خمینی و انقلاب اسلامی
تاریخ نامه انقلاب
2588-3496
1
دفتر سوم و چهارم
2018
01
21
چگونگی گسترش نهضت اسلامی در شهرستان نائین (1340-1357)
137
154
FA
حسینعلی
قربانی
دکتری تاریخ انقلاب اسلامی، مدرس مدعو دانشگاه پیام نور، تهران، ایران
q.hosein@gmail.com
در پژوهش پیشِرو به این پرسش پاسخ داده خواهد شد که چه عواملی زمینهساز شروع و گسترش تحولات انقلابی در شهرستان نائین بودند؟ مدعای پژوهش این است که ترکیبی از عوامل کارگزاری و عوامل ساختاری به آغاز و رشد اندیشه و عمل انقلابی در نائین انجامید. براساس یافتههای تحقیق، تبعید برخی از نیروهای انقلابی به نائین و انارک زمینهساز آشنایی مردم این منطقه با نهضت امامخمینی (ره) شد. حضور برادر امام (آیتالله پسندیده) و شخصیتهایی همچون آیتالله مکارم شیرازی، حجتالاسلام خسروشاهی و... در انارک و آیات عبائی و انصاری شیرازی در نائین، نقطۀ آغاز فعالیت انقلابیون نائین بود. این نیروها از قشرهایی مختلف همچون بازاریان، فرهنگیان، دانشآموزان، دانشجویان و زنان تشکیل شده بودند. تجمع و فعالیت انقلابیون نائین در اماکن مذهبی همچون مسجد امام سجاد (ع) و امامزاده سلطان سیدعلی و نقش این اماکن در نظم و نسق دادن به این فعالیتها، ترکیب عوامل کارگزاری و عوامل ساختاری را در پیشبرد فعالیتهای انقلابی در نائین نشان میدهد.<br /> روش پژوهش توصیفی است و بر مصاحبۀ شفاهی با فعالان انقلابی، و منابع کتابخانهای متکی است
نائین,انقلاب اسلامی,روحانیون تبعیدی,انقلابیون نائین
https://tarikhname.ri-khomeini.ac.ir/article_63623.html
https://tarikhname.ri-khomeini.ac.ir/article_63623_ff2d6320478f39470af4507043ecb31c.pdf
پژوهشکده امام خمینی و انقلاب اسلامی
تاریخ نامه انقلاب
2588-3496
1
دفتر سوم و چهارم
2018
01
21
کاپیتولاسیون و نقض حاکمیت ملی نگاهی تطبیقی بر رویکرد سیاسی امیرکبیر، مصدق و امامخمینی
155
180
FA
شیدا
صابری
دکتری تاریخ معاصر ایران، دانشگاه الزهرا، تهران، ایران
sheida.abani@yahoo.com
کاپیتولاسیون (رژیم قضاوت کنسولی) بهمعنای مصونیت بیگانگان از محاکمه طبق قانون کشور میزبان است. تحمیل این رژیم نشاندهندۀ تسلیم کشور ضعیف دربرابر بیگانگان است. پساز جنگهای دورۀ دوم ایران و روس، انعقاد قرارداد ترکمنچای زمینۀ شکلگیری تعریف مشخصی از کاپیتولاسیون را در سیاست عملی ایرانِ دورۀ قاجار فراهم کرد و اجرای این رژیم، پیامدهای سیاسی، اجتماعی و فرهنگی ناگواری را برای ایران بهدنبال آورد. اهمیت کاپیتولاسیون در ساختار سیاسی ایران بهدلیل نقض حاکمیت ملی است. برای آنکه اتباع خارجی بتوانند از این مصونیت در کشور میزبان استفاده کنند لازم بود دو پیششرط فراهم شود: 1- قانون و ضمانت اجرایی آن؛ 2- وجود قدرتی که براساس آن، حقوق حقۀ ملی موردقبول دولتهای صاحب منافع قرار گیرد. باتوجه به تأثیر کاپیتولاسیون در برداشتِ اتباع بیگانه از ساختار قضایی، و حاکمیت و قدرت سیاسی کشور میزبان، دولتمردان به ارائۀ تعریفی مشخص از حاکمیت ملی و تعیین حد و حدود قوانین مدون توجه کردند تا دربرابر سوءاستفادۀ اتباع خارجی راهحلی بیابند که اتباع خارجی نتوانند با ناچیز پنداشتن اختیاراتِ حاکمیت، استقلال ملی را نادیده بگیرند. در همین راستا برای درک برداشتهای سیاسی از کاپیتولاسیون، واکنش سه شخصیت سیاسی در موقعیتهای متفاوت دربرابر کاپیتولاسیون موردتوجه این مقاله قرار گرفتهاست: امیرکبیرْ صدراعظم ناصرالدینشاه، مصدقْ نخستوزیر دوران نهضت ملیشدن صنعت نفت، و امامخمینیْ معترض و منتقد اعطای مصونیت قضایی بهصورت لایحۀ قانونی در انقلاب سفید محمدرضاشاه. مقالۀ پیشِرو برمبنای روش مقایسهای تدوین شدهاست؛ بهاینترتیب که به بررسی اندیشه و دیدگاه امیرکبیر، مصدق، امامخمینی و برداشتشان از کاپیتولاسیون میپردازد. در این مقاله این پرسش مطرح میشود که از نظر این سه شخصیت، مفهوم کاپیتولاسیون و نقض حاکمیت ملی چه تأثیری بر جایگاه سیاسی ایران و روابط خارجی آن با کشورهای دیگر داشتهاست؟
کاپیتولاسیون در ایران,حاکمیت ملی,امیرکبیر,مصدق,امامخمینی
https://tarikhname.ri-khomeini.ac.ir/article_63624.html
https://tarikhname.ri-khomeini.ac.ir/article_63624_587ee49ac88c9a4474ffc17a4929b3ff.pdf