پژوهشکده امام خمینی و انقلاب اسلامی
تاریخ نامه انقلاب
2588-3496
2
دفتر سوم و چهارم
2019
02
20
بررسی آثار انقلاب اسلامی ایران بر موج سوم بیداری اسلامی (مطالعۀ موردی مصر و یمن)
9
31
FA
علی
مشهودی
مدیر گروه علوم سیاسی دانشگاه پیام نور کنگاور
sadra.mashhoudi@gmail.com
فاطمه
محمودزاده
گروه علوم سیاسی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد شهرضا
fateme.mahmoudzadeh83@gmail.com
محمد
فلاح
mohammadfalah93@gmail.com
تداوم انقلاب اسلامی ایران الگویی مناسب پیشِروی مسلمانان قرار داده و آنان را به حرکت درجهت تغییر فضای موجود متمایل کردهاست. امروزه پساز گذشت سه دهه از انقلاب ایران شاهد اعتراضات و خیزشهای مردمی در منطقه و شمال آفریقا هستیم.
<strong>هدف</strong>: پژوهش حاضر بهدنبال پاسخ به این پرسش است که انقلاب اسلامی ایران چه تأثیری بر موج سوم بیداری اسلامی داشتهاست؟
<strong>روش</strong>: روش پژوهش حاضر توصیفی-تحلیلی است.
<strong>فرضیه پژوهش</strong>: فرض بر این است که تأسیس نظام سیاسی براساس مذهب و خدامحوری در ایران الگوی قیامهای مردم منطقه برای پیادهکردن نظامهای سیاسی مبتنیبر اسلام شدهاست.
<strong>یافتهها</strong>: یافتههای پژوهش مبیّن آن است که موج بیداری اسلامی پایههای حکومتهای موروثی و استبدادی و دستاندازی قدرتهای بیگانه را هدف قرار داده و فریادهای آزادیخواهانۀ سراسر منطقه از تجربۀ موفق جمهوری اسلامی الهام گرفتهاست.
انقلاب اسلامی ایران,بیداری اسلامی,هویت اسلامی,مصر,یمن
https://tarikhname.ri-khomeini.ac.ir/article_90979.html
https://tarikhname.ri-khomeini.ac.ir/article_90979_848fd3d853d57d909a4325fe877346c2.pdf
پژوهشکده امام خمینی و انقلاب اسلامی
تاریخ نامه انقلاب
2588-3496
2
دفتر سوم و چهارم
2019
05
22
بررسی زمینههای شکلگیری انقلاب اسلامی در شهرستان شوشتر
33
56
FA
حمید
اسدپور
هیئت علمی دانشگاه خلیج فارس بوشهر
assadpour22@gmail.com
مسعود
ولی عرب
دانشگاه خلیج فارس بوشهر
m.valiarab@yahoo.com
شهرستان شوشتر در استان خوزستان در جنوب غربی ایران واقع شدهاست. شوشتر بعداز اسلام همواره مرکز استان خوزستان بودهاست. از سال 1303ش، مرکز استان خوزستان به شهر اهواز انتقال یافت. شوشتر در دوران پهلوی ازنظر اقتصادی و عمرانی پیشرفت چندانی نداشت. حکومت پهلوی دوم، شوشتر را تبعیدگاه مخالفان خود کرده بود و این شهر محل ِ اجباری زندگی مخالفان رژیم پهلوی محسوب میشد. مخالفان پهلوی تبعیدی به شوشتر، فعالیتهای سیاسی و فرهنگی و اجتماعی زیادی در این شهر انجام میدادند و مردم این شهر را با جنبش و نهضت روحانیون آشنا میکردند. در شوشتر عالمان و روحانیون محلی وارستهای نیز حضور داشتند که با حکومت پهلوی ستیز داشتند. این عالمان و روحانیون، وضعیت بُحرانی و نابسامان شهری و مردم شوشتر را مشاهده میکردند و نمیتوانستند آرام بنشینند. درزمینۀ فعالیتهای انقلابی، پیوندی قوی میان بازاریان و روحانیون وجود داشت. مساجد نزدیکِ بازار شوشتر کانون مبارزه و مقاومت علیه رژیم پهلوی محسوب میشدند.
<strong>هدف</strong>: این پژوهش درپی پاسخ به این پرسش است که روحانیون کشوری (تبعیدی و دعوتی به شوشتر) و محلی چه تأثیری در آگاهیبخشی به مردم شوشتر در راه مبارزه با حکومت شاهنشاهی داشتهاند؟
<strong>روش</strong>: این پژوهش با روش توصیفی و تحلیلی و بهکمک منابع کتابخانهای و اسناد و مدارک آرشیوی انجام شدهاست.
<strong>فرضیۀ پژوهش</strong>: فرض ما بر این استوار است که روحانیون کشوری (تبعیدی و دعوتی به شوشتر) و محلی نهایت تلاش خود را برای آگاهیبخشی به مردم محروم شوشتر در دوران پهلوی انجام دادهاند و جوانان انقلابی این شهر متأثر از روحانیون این شهر، عَلَم مبارزه را برافراشتهاند و سرانجام به پیروزی رسیدهاند.
انقلاب اسلامی,شوشتر,پیوند بازار و مساجد,آیتالله ربانی اَملَشی,آیتالله محمدحسن آلِطیِّب
https://tarikhname.ri-khomeini.ac.ir/article_90980.html
https://tarikhname.ri-khomeini.ac.ir/article_90980_1c97c17b57a2b3fbbdac031a64187c43.pdf
پژوهشکده امام خمینی و انقلاب اسلامی
تاریخ نامه انقلاب
2588-3496
2
دفتر سوم و چهارم
2019
03
19
بررسی موانع توسعۀ سیاسی در ایران (مطالعۀ موردی: دوران پهلوی دوم)
57
78
FA
سعید
جهانگیری
دکترای تخصصی علوم سیاسی گرایش مسائل ایران واحد علوم و تحقیقات تهران ،ایران
saeedjahangiri61@yahoo.com
هدف مقالۀ حاضر پاسخ به این پرسشهاست که اولاً، توسعۀ سیاسی در مفهوم توسعۀ مشارکت و رقابت سیاسی، در دورۀ پهلوی دوم چه روندی را در ایران طی کرده و چه فرازوفرودی را پشت سر گذاشتهاست؟ و ثانیاً، در این دوره توسعۀ سیاسی در کشور با چه موانع و چالشهای جدیای مواجه بودهاست؟ برای پاسخ به این پرسشها، که در حوزۀ جامعهشناسی سیاسی مطرح است، از نظریههای چاندوک، مور، هانتینگتون، اسکاچپول، و لوسیانی درباب ضعف جامعۀ مدنی و حاکمیت دولت تحصیلدار -بهعنوان موانع و چالشهای جدّی توسعۀ سیاسی- بهره گرفتیم و نهایتاً این فرضیه مطرح شد که هرچه تمرکز و اتکاء انحصاری دولت بر درآمد نفتْ بیشتر و بنیۀ جامعۀ مدنی ضعیفتر باشد، احتمال تحقق توسعۀ سیاسی در جامعه کمتر میشود. بررسی و آزمون این فرضیه بهکمک اسناد و مدارک معتبر تاریخی و شواهد و قراین آماریِ دقیق نشان داد که در هر دورهای که دولتْ خصلت تحصیلدار پیدا کرده و مستقل و بینیاز از مالیات مردم شده و از تمرکز قدرت برخوردار شدهاست، عرصه را برای مشارکت و رقابت سیاسی تنگتر کرده و مانع توسعۀ سیاسی شدهاست.
توسعۀ سیاسی,مشارکت سیاسی,رقابت سیاسی,جامعۀ مدنی,دولت رانتیر
https://tarikhname.ri-khomeini.ac.ir/article_90982.html
https://tarikhname.ri-khomeini.ac.ir/article_90982_e8a8e994f4e92152e25095c9be70a42a.pdf
پژوهشکده امام خمینی و انقلاب اسلامی
تاریخ نامه انقلاب
2588-3496
2
دفتر سوم و چهارم
2019
03
16
تأثیر تغییر مبدأ تقویم شمسی از هجری به شاهنشاهی بر نهضت اسلامی
81
107
FA
سید محمود
سادات
پژوهشکده امام خمینی و انقلاب اسلامی
m.sadat@yahoo.com
مریم
مدنی
کارشناسی ارشد تاریخ انقلاب اسلامی، پژوهشکده امام خمینی و انقلاب اسلامی
madani71.m@gmail.com
حکومت پهلوی در سال 1354ش مبدأ تقویم شمسی کشور را از هجری (هجرت پیامبر: رویدادی مذهبی) به شاهنشاهی (تاجگذاری کوروش: رویدادی ملی) تغییر داد. این تغییر باعث واکنش قشرهای مختلف جامعه بهویژه روحانیون شد. شاه درنهایت در سال 1357ش برای فرونشاندن اعتراضات مردم مبدأ تقویم را از شاهنشاهی به هجری بازگرداند.
<strong>هدف</strong>: پژوهش حاضر دَرپیِ رسیدن به پاسخی مناسب برای این پرسش است که واکنش گروههای مختلف مردم اعم از مذهبی (روحانیون)، دانشگاهی و احزاب به تغییر تقویم چه بود و این واکنش چه تأثیری در پیروزی نهضت اسلامی داشت؟
<strong>روش</strong>: این پژوهش با روش توصیفی-تحلیلی و مبتنیبر اسناد و مدارک آرشیوی و منابع اصلی انجام شدهاست.
<strong>نتیجه</strong>: شاه با تغییر تقویم بیشتر دَرپیِ نشاندادن عظمت ایران باستان به غربیها بود و به فکر اهانت به دین اسلام نبود؛ ولی چون نمادی اسلامی را حذف کرده بود و نمادی شاهنشاهی را جایگزین آن کرده بود، روحانیون این تغییر را توهین به اسلام و پیامبر قلمداد میکردند. دانشجویان این عمل را درجهت حذف اسلام میدانستند و احزاب هم این اقدام را زمینۀ تغییر قانون اساسی میپنداشتند.
قویم,تقویم هجری شمسی,تقویم شاهنشاهی,واکنش,امامخمینی
https://tarikhname.ri-khomeini.ac.ir/article_90983.html
https://tarikhname.ri-khomeini.ac.ir/article_90983_4b68326c536f30e0552ae0acd23cc7d0.pdf
پژوهشکده امام خمینی و انقلاب اسلامی
تاریخ نامه انقلاب
2588-3496
2
دفتر سوم و چهارم
2019
05
10
نقش شیخ صادق خلخالی در مواجهۀ جمهوری اسلامی با جریان موسوم به لیبرال
109
136
FA
حمید
بصیرت منش
استادیار گروه تاریخ پژوهشکده امام خمینی و انقلاب اسلامی
basirat1341@yahoo.com
رسول
صابر
پژوهشکده امام خمینی و انقلاب اسلامی
saberdamirchi@yahoo.com
پساز پیروزی انقلاب اسلامی، گروههای سیاسی موسوم به لیبرالها، همچون جبهۀ ملی و تا حدودی نهضت آزادی به غربگرایی، ناسیونالیسم، و سکولاریسم معتقد بودند و تلقی خاصی از انقلاب و نظام برآمده از آن (جمهوری اسلامی) داشتند. بهتدریج این گروهها به با نظام جمهوری اسلامی پرداختند؛ در مقابل هم، خلخالی -از مسئولان ارشد نظام و از پیروان خط امام- در با این گروهها نقش ایفا کرد.
پرسش این پژوهش آن است که تقابل بین نیروهای خط امام با لیبرالها چرا شکل گرفت و نقش خلخالی در آن چه بود؟
در ادامه، به روش توصیفی–تحلیلی به این پرسش پاسخ داده خواهد شد.
فرضیۀ پژوهش این است که تقابل میان دو جریان خط امام و لیبرالها بهدلیل نوع جهانبینی آنها و تلقیشان از نقش دین در سیاست و ماهیت حکومت بوده است.
نتیجۀ بهدستآمده این است که علت تقابل این دو جریان، نوع جهانبینی و نگرش سیاسی بوده و خلخالی نقش بارزی در این تقابل ایفا کردهاست.
لیبرالها,خلخالی,جبهۀ ملی,نهضت آزادی,نیروهای خط امام
https://tarikhname.ri-khomeini.ac.ir/article_90984.html
https://tarikhname.ri-khomeini.ac.ir/article_90984_ba45becd33aa8880b786d2b76b40990b.pdf
پژوهشکده امام خمینی و انقلاب اسلامی
تاریخ نامه انقلاب
2588-3496
2
دفتر سوم و چهارم
2019
05
22
نقش جریان مذهبی در نهضت ملیشدن صنعت نفت ایران و تأثیر آن در روند شکلگیری انقلاب اسلامی ایران
137
161
FA
عبدالکاظم
مجتبی زاده
عضو هیئت علمی دانشگاه گیلان
akmojtabazadeh@guilan.ac.ir
پساز شکلگیری جریانهای فکری-سیاسی مذهبی و ملیگرا در تاریخ معاصر ایران، فعالیتهایی درجهت مقابله با نفوذ بیگانگان و تغییر در ساختار سیاسی کشور انجام شد. در این روند، نهضت ملیشدن صنعت نفت ایران حرکتی برجسته بود. این نهضت با همگرایی دو جریان مذهبی و ملیگرا برضد استعمار خارجی و استبداد داخلی بهوقوع پیوست.
پرسش اصلی این پژوهش این است که نقش جریان مذهبی در ملیشدن صنعت نفت ایران چه بوده و این تجربه چه تأثیری در روند شکلگیری انقلاب اسلامی ایران داشتهاست؟
روش تحقیق این پژوهش، تبیین و تحلیل براساس منابع کتابخانهای و اسنادی است.
براساس یافتههای این پژوهش، جریان مذهبی در شکلگیری نهضت ملیشدن صنعت نفت نقشی محوری و اساسی داشتهاست و بهنظر میرسد که بدون حضور و فعالیت این جریان احتمال وقوع این نهضت بسیار ضعیف بودهاست. امامخمینی (ره) نیز در آغازین سالهای شکلگیری انقلاب اسلامی ایران از تجربیات جریان مذهبی در ملیشدن صنعت نفت، بهرهبرداری کرد.
جریان مذهبی,نهضت ملیشدن,صنعت نفت ایران,انقلاب اسلامی ایران,امامخمینی (ره)
https://tarikhname.ri-khomeini.ac.ir/article_90985.html
https://tarikhname.ri-khomeini.ac.ir/article_90985_1a4ffc7d6e8204ec208fc0fd4e5649fe.pdf
پژوهشکده امام خمینی و انقلاب اسلامی
تاریخ نامه انقلاب
2588-3496
2
دفتر سوم و چهارم
2019
05
22
نقش عوامل انتزاعی و عینی در پدیدۀ پانعربیسم در ایران در قبل و بعداز انقلاب اسلامی
163
190
FA
شیده
شادلو
دانشجوی دکترای روابط بین الملل دانشگاه آزاد اسلامی, واحد تهران جنوب
fatemeh2008@hotmail.com
جلیل
روشندل
پژوهشگر مطالعات خاومیانه
jroshandel@yahoo.com
<strong>هدف</strong>: هدف این نوشتار بررسی عواملی است که سبب تحریک احساسات قومگرایانه در مناطق عربنشین جنوب ایران شده و در برههای از تاریخ بهشکل جنبشهای تجزیهطلبانه خودنمایی کردهاست.
<strong>روش</strong>: این مقاله با استناد به منابع کتابخانهای و با روش اسنادی-تاریخی نوشته شدهاست.
<strong>فرضیه</strong>: مقاله بر این فرضیه متکی است که سلسلهعواملی عینی و انتزاعی مانند عوامل داخلی (سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی) از یکسو و مداخلات خارجی ازسوی دیگر سبب تحریک تمایلات و احساسات پانعربیسم شدهاست. در این مقاله پانعربیسم در ایران متغیر وابسته است و عوامل عینی و انتزاعی متغیر مستقلاند.
<strong>نتیجه</strong>: نتیجۀ اصلی بهدستآمده این است که عوامل داخلی نقشی مهمتر در پانعربیسم داشتهاند.
برای حفظ وحدت ملی و تمامیت ارضی تاحدِّامکان باید تلاش شود که عوامل داخلی مؤثر در پانعربیسم -بهعنوان متغیر مستقل- کاهش یابند تا پانعربیسم بهعنوان متغیر وابسته محدود شود.
قومگرایی,پانعربیسم,عوامل عینی,عوامل انتزاعی,انقلاب اسلامی ایران
https://tarikhname.ri-khomeini.ac.ir/article_90987.html
https://tarikhname.ri-khomeini.ac.ir/article_90987_988c26e83859a2084fe41ae189323c90.pdf