مبانی نظری و رهیافت‌های عملی سیاست خارجی نهضت آزادی ایران از 1357 تا 1368

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری تاریخ ایران اسلامی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، تهران، ایران

2 دانشیار دانشگاه بین المللی امام خمینی، قزوین، ایران

چکیده

با تشکیل دولت موقت پس‌از پیروزی انقلاب اسلامی روابط خارجی ایران با سایر کشورها با هدف شناسایی رسمی دولت برآمده از انقلاب، و دنبال‌کردن منافع ملی در مجامع بین‌المللی براساس ایدئولوژی، ارزش‌ها و شعایر انقلابی برقرار شد.
دولت موقت با اعتقاد به گفت‌وگو و مذاکره در عرصۀ سیاست خارجی در چارچوب قواعد بین‌المللی، رقابت به‌جای نفی و طرد، عدم تعهد و اولویت منافع ملی بر آرمان‌گرایی انقلابی نتوانست ایدئولوژی خود را با شورای انقلاب و دیدگاه‌های رهبری هماهنگ کند و پس‌از استعفا به‌عنوان گروهی در حاشیۀ قدرت و منتقد سیاست خارجی مطرح شد.
در سال‌های بعداز 1360 سیاست خارجی ایران بر آرمان‌های انقلاب اسلامی با مضامینی مانند دفاع از حقوق ملل محروم و مبارزه با نظام دوقطبی امپریالیستی، صدور ارزش‌های انقلاب و برپایی عدل جهانی و نظام ارزشی متناسب با معیارهای انقلاب مبتنی بود.
هدف مقالۀ حاضر بررسی عوامل اختلاف نهضت آزادی با گروه‌های اصلی قدرت در دوران پساانقلاب است.
کوشش پژوهش‌گر مقالۀ حاظر بر آن است تا با روش بررسی‌های تاریخیْ مبانی فکری و راهکارهای عملی نهضت آزادی را در بُعد سیاست خارجی در دوران پساانقلاب تبیین کند

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Foreign policy of Iran's Freedom Movement from 1979 to 1980, its theoretical foundations and practical approaches

نویسندگان [English]

  • iraj soori 1
  • mohsen beheshti seresht 2
1 Ph.D. Student of Islamic History, Research Institute of Humanities and Cultural Studies, Tehran, Iran
2 Associate Professor, History International University of Imam Khomeini, Qazvin, I.R.Iran
چکیده [English]

Iran's foreign relations with other countries after the victory of the Islamic Republic in 1979 were shaped by its interim government that wanted to have the newly-formed government recognized and pursue the country's interests at international bodies based on the Revolution's ideology, values and principles. The principles of interim government's foreign policy were based on negotiations within international rules, competition instead of rejection, non-alignment, and prioritizing national interests over idealism arisen from the Revolution. The interim government, however, failed to tune its principles with those of the Revolution Council and the leader's views and fell from grace after the resignation of its prime minister, becoming a dissident group. n the years after 1982, Iran's foreign policy was shaped based on the Revolution's ideals like defending the dispossessed peoples, standing up to the polarized Imperialist system, exporting the Revolution's values, and creating a new world order based on justice and values in line with those of the Revolution. The present paper investigates the causes of disputes between the Freedom Movement and other main groups in power after the Revolution. The researcher has tried to explain the Freedom Movement's theoretical foundations and its practical approaches in foreign policy by using historical research method

کلیدواژه‌ها [English]

  • Freedom Movement
  • foreign Policy
  • Islamic Revolution
  • Imam Khomeini
منابع
کتاب
-      آقایی، سید داود. (1383). سازمان‌های بین‌المللی. تهران: انتشارات نسل نیکان.
-      ازغندی، علیرضا. (1386). روابط خارجی ایران (1357-1320). تهران: نشر قومس.
-      اسناد نهضت آزادی. (ج1). (1362). تهران: نهضت آزادی.
-      اسناد نهضت آزادی. (ج11). (1362). تهران: نهضت آزادی.
-      امیری، عبدالله. (1385). سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران. تهران: موسسۀ نشر علوم نوین.
-      بازرگان، مهدی. (1362). بازیابی ارزش‌ها. (سه‌جلدی). تهران: دفتر نهضت آزادی.
-      بازرگان، مهدی. (1373). انقلاب ایران در دو حرکت. تهران: انتشارات نهضت آزادی.
-  باقرنژاد، مجتبی. (1395). تاریخچۀ مبارزات اسلامی دانشجویان ایرانی در خارج از کشور «اتحادیۀ انجمن‌های اسلامی دانشجویان در اروپا» (1360-1344). (5جلدی). تهران: انتشارات اطلاعات.
-      بشیریه، حسین. (1387). دیباچه‌ای بر جامعه‌شناسی سیاسی ایرانِ دورۀ جمهوری اسلامی. تهران: نشر نگاه معاصر.
-   بنی‌صدر، ابوالحسن. (1359). روزها بر رئیس‌جمهور چگونه می‌گذرد (کارنامه)؛ بخش دهم: از 1 بهمن‌ماه تا 30 بهمن‌ماه 1359. تهران: سازمان و آموزش انتشارات انقلاب اسلامی.
-      بهنود، مسعود. (1378). 275 روزِ بازرگان. تهران: نشر علم.
-    جمعی از نویسندگان. (1359). امروز و فردای انقلاب اسلامی ایران (انقلاب اسلامی ایران امروز و فردا). تهران: دفتر نشر نوید اسلام.
-        خمینی، سید روح‌الله. (1378). صحیفۀ امام. (ج6). تهران: موسسۀ تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی.
در جستجوی راه از کلام امام، دفتر پانزدهم: جهان اسلام، نهضت‌های آزادی‌بخش: از بیانات و اعلامیه‌های امام‌خمینی از سال ۱۳۴۱ تا ۱۳۶۱. (1362). تهران: انتشارات امیرکبیر.
در جستجوی راه از کلام امام، دفتر دهم: انقلاب اسلامی: از بیانات و اعلامیه‌های امام‌خمینی از سال ۱۳۴۱ تا ۱۳۶۱. (1362). تهران: انتشارات امیرکبیر.
-      دهقانی فیروزآبادی، سید جلال. (1392). سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران. تهران: انتشارات سمت.
-   رمضانی، روح‌الله. (1388). چارچوبی تحلیلی برای بررسی سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران. (علیرضا طیب، مترجم). تهران: نشر نی.
-  ستوده، امیررضا؛ کاویانی، حمید. (1379). بحران ۴۴۴ روزه در تهران: گفته‌ها و ناگفته‌هایی از تصرف سفارت آمریکا بعداز ۲۰ سال. (عباس عبدی، مقدمه‌نویس). تهران: موسسۀ نشر و تحقیقات ذکر.
-  سلطانی، مجتبی. (1367). خط سازش: بررسی و تحلیل تحقیقی و مستندی پیرامون تاریخچۀ مواضع و عملکرد نهضت آزادی ایران. (ج1). تهران: مرکز چاپ و نشر.
-  طاهری خرم‌آبادی، حسن. (1384). خاطرات آیت‌الله طاهری خرم‌آبادی، ج2: (از تبعید امام (ره) تا پیروزی انقلاب اسلامی). (محمدرضا احمدی، کوشش‌گر). تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
-   ظریفی‌نیا، حمیدرضا. (1378). کالبدشکافی جناح‌های سیاسی ایران 1358 تا 1378. (سیدمصطفی تاج‌زاده، مقدمه‌نویس). تهران: انتشارات آزادی اندیشه.
-  علی‌بابائی، داود. (1383). بیست‌وپنج سال در ایران چه گذشت؟ (از بازرگان تا خاتمی)؛ جلد دوم: از بنی‌صدر تا شورای موقت ریاست جمهوری. تهران: انتشارات امید فردا.
-      عمید زنجانی، عباس‌علی؛ موسی‌زاده، ابراهیم. (1388). بایسته‌های فقه سیاسی. تهران: انتشارات مجد.
-      قوام، سید عبدالعلی. (1389). روابط بین‌الملل: نظریه‌ها و رویکردها. تهران: انتشارات سمت.
-      کدی، نیکی. آر. (1369). ریشه‌های انقلاب ایران. (عبدالرحیم گواهی، مترجم). تهران: نشر علم.
-  کلانتر مهرجردی، علیرضا. (1388). جریان‌شناسی لیبرالیسم در ایران: انقلاب مشروطه تا انقلاب اسلامی (1285-1357). (دکتر محمدباقر خرمشاد، مقدمه‌نویس). تهران: وزارت علوم تحقیقات و فناوری، معاونت فرهنگی اجتماعی، دفتر برنامه‌ریزی اجتماعی و مطالعات فرهنگی.
-      متقی، ابراهیم؛ پوستین‌چی، زهره. (1392). الگو و روند در سیاست خارجی ایران. تهران: انتشارات دانشگاه مفید.
-      مجرد، محسن. (1386). تأثیر انقلاب اسلامی بر سیاست بین‌الملل. تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
-   نوازنی، بهرام. (1376). گاه‌شمار سیاست خارجی ایران: از دی‌ماه 1356 تا مرداد 1367. تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
-   نهضت آزادی ایران. (1362). نامۀ سرگشاده نهضت آزادی به سپاه پاسداران انقلاب اسلامی. تهران: انتشارات نهضت آزادی.
-   هاشمی رفسنجانی، اکبر. (1383). کارنامه و خاطرات سال‌های 1357 و 1358: انقلاب و پیروزی. (محسن هاشمی، ناظر؛ عباس بشیری، کوشش‌گر). تهران: دفتر نشر معارف انقلاب.
مقاله
-   حضرتی، حسن و دیگران. (1395). «جنگ ایران و عراق در گفتمان سیاسی نهضت آزادی ایران». پژوهشکدۀ امام‌خمینی و انقلاب اسلامی، فصل‌نامۀ ژرفاپژوه، سال سوم، دفتر چهارم، (شمارۀ پیاپی 10)، صص 75-101.
-   عبداله، عبدالمطلب؛ اسماعیلی، مصطفی. (1392). «راهبرد سیاست خارجی آمریکا درقبال انقلاب اسلامی ایران: تداوم یا تغییر؟! مطالعۀ موردی سیاست خارجی باراک اوباما و مسئلۀ هسته‌ای ایران». فصل‌نامه پژوهش‌نامۀ انقلاب اسلامی، دورۀ 3، شمارۀ 7، صص 103-123.
-  کریمی، سهراب. (1385). «موانع دموکراسی و عدم تمرکز در ایران بعداز انقلاب». فصل‌نامۀ سیاسی، اجتماعی، فرهنگی روژه‌ف (روژف)، شمارۀ 2 و 3، تابستان و پاییز، صص 30 تا 60.
-   موثقی، احمد. (1385). «اقتصاد سیاسی ایران در دورۀ جمهوری اسلامی». مجلۀ دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی (دانشگاه تهران)، شمارۀ 71، بهار 1385، صص 311 تا 354.
روزنامه
-      روزنامۀ اطلاعات، شمارۀ 16616، (12/10/1360).
-      روزنامۀ انقلاب اسلامی، شمارۀ 10، (9/4/1358).
-      روزنامۀ جمهوری اسلامی، شمارۀ 748، (9/10/1360).
پایان‌نامه
-   شهیدی، محمود. (بهمن 1372). «بررسی رفتار سیاسی ملیون در دولت موقت انقلاب اسلامی ایران»، (مقطع کارشناسی ارشد رشتۀ علوم سیاسی)، دانشکدۀ علوم سیاسی و معارف اسلامی دانشگاه امام صادق (ع).
مصاحبه
-      صباغیان، هاشم. (شهریور و مهر 1389). ماه‌نامۀ سیاسی، فرهنگی نسیم بیداری، شمارۀ نهم.
-   یزدی، ابراهیم. (شهریور 1377). «نهضت آزادی: دوران فراز، روزگار فرود: ناگفته‌هایی از دوران انقلاب و بعدازآن». نشریۀ گزارش، شمارۀ 91.