عوامل ناکارآمدی کودتا در آستانۀ انقلاب اسلامی ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناس ارشد تاریخ ایران اسلامی دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران

2 استادیار تاریخ دانشگاه تهران، تهران، ایران

چکیده

از خروج محمدرضا پهلوی از کشور تا پیروزی انقلاب در 22 بهمن 1357، تفکر کودتای نظامی با رهبری آمریکا و شاه و برخی از نظامیان با شرایط متفاوت به وجود آمد. این گزینه‌ها در شرایط متفاوت مطرح بود، اما دولت آمریکا به علت ترس از دخالت شوروی و نفوذ کمونیسم و همچنین عدم کارآمدی مستشاران نظامی آن‌ها در ایران، دچار سردرگمی و تردید در عملیات کودتا شد. با این‌حال، دولت آمریکا با ایجاد شایعۀ کودتا و در صورت امکان وقوع، آن را به عنوان آخرین راهکار برنامه‌ریزی کرد و شاه و برخی از نظامیان نیز به علت وابستگی به آمریکا ‌‌و عدم اعتماد متقابل میان ارتش و شاه و دولت و عدم توجه شاه به ارتش در رده‌های پایین و پیوستن تدریجی آن‌ها به انقلاب و ترس نظامیان از ‌‌عواقب عدم موفقیت کودتا، ابتکار عمل را از دست دادند. در این میان نقش امام خمینی در رهبری انقلاب اسلامی ‌‌بسیار موثر بود، به طوری که هر نوع طراحی کودتا را در نطفه از بین برد. هدف این پژوهش آن است که ضمن بررسی منشا داخلی و خارجی کودتا ‌‌به اهداف و شرایط کودتا‌گران و ‌‌عوامل شکست آن در آستانۀ انقلاب اسلامی ایران ‌‌بپردازد. 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Factors behind Inefficiency of Coup on the Threshold of Islamic Revolution of Iran

نویسندگان [English]

  • hossin rahbarian 1
  • hasan zandiyeh 2
1 Master of Science in Islamic History of Kharazmi University, Tehran, Iran
2 Assistant Professor of History, University of Tehran, Tehran, Iran
چکیده [English]

 From the time Mohammad Reza Pahlavi left Iran to the victory of the revolution on February 11, 1979, the idea of military coup, led by the US and the Shah, against the provisional government took shape in different conditions. These options come to the fore in different circumstances the US administration hesitated about the coup for fear of Soviet intervention and influence of communism as well as the ineffectiveness of their military advisors in Iran.  However, the US administration was spreading rumors about the coup and if possible would engineer it as the last resort. The Shah and some of the military officers lost the initiative because of their dependence on the US and mutual mistrust between the army and the Shah and the government the Shah’s heedlessness to the army lower ranks. Thus the army lower ranks gradually joined the revolution and fear of the army officers were fearful of the failure of the coup and hence lost any initiative. In the meantime the role of Imam Khomeini was very effective in the leadership of the Islamic Revolution and hence any coup plan was nipped in the bud. The purpose of this research is to study the internal and external origins of the coup as well as the objectives and conditions of those who tried to engineer the coups and  factors behind their failure on the threshold of Iran's Islamic Revolution.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Coup
  • United States
  • Army
  • Soviet Union
  • Imam Khomeini
  • Islamic Revolution
منابع
الف. کتابها 
•  استمپل، جان دی ‌‌(1377). درون انقلاب ایران.(منوچهر شجاعی، مترجم). تهران: ‌‌رسا.
•  اسناد لانه جاسوسی (1378). (ج 9 و 10). تهران: مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی.
•  برژینسکی، زبیگنیو (1362). اسرار سقوط شاه و گروگانگیری.(حمید احمدی، مترجم). ‌‌تهران: جامی.
•  بشیری، عباس(1383). انقلاب و پیروزی. تهران: دفتر نشر معارف انقلاب.
•  بهنود، مسعود ‌‌(1384). از سید ضیاء تا بختیار.‌‌تهران: نشر ‌‌جاویدان.
•  پهلوی، محمدرضا(1371). پاسخ به تاریخ. (‌ حسین ابوترابیان، مترجم). ‌‌تهران: نشر مترجم.
•  حسن روحانی، (1390) خاطرات حجتالاسلام والمسلمین حسن روحانی. ‌‌(ج1). ‌‌مجمع تشخیص مصلحت نظام .
•  خلخالی، محمد صادق (1384). ایام انزوا، خاطرات آیتالله خلخالی.تهران: نشر سایه.
•  روبین، باری ‌‌(1363). جنگ قدرتها در ایران .(‌‌محمود مشرقی، مترجم). تهران: انتشارات آشتیانی.
•  زاهدی، اردشیر (1381). ‌‌25 سال در کنار شاه. تهران: نشرعطایی.
•  سولیوان، ویلیام (1361). مأموریت در ایران. (محمود مشرقی، مترجم). تهران: ‌‌انتشارت هفته.
•  سیک، گری، (1384). ‌‌همه چیز فرو میریزد.(علی بختیاری زاده، ‌‌مترجم). ‌‌مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
•  طباطبایی، صادق، (1388). خاطرات سیاسی اجتماعی دکتر صادق طباطبایی. (ج 3). تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار حضرت امام خمینی.
•  فردوست، حسین (1385). ظهور و سقوط سلطنت پهلوی.تهران: نشر ‌‌اطلاعات.
•  فوران، جان (1377). مقاومت شکننده.(احمد تدین، مترجم). ‌‌تهران: ‌‌رسا.
•  قره باغی، عباس (1373). گفتگوهایی با ارتشبد قرهباغی. زمانه، ری.
•  لدین، مایکل (1371). شاه و کارتر. (مهدی افشار، مترجم)‌‌. چاپخانۀ حیدری.
  لوح اسناد نهضت آزادی(1357 - 1361).
•  مقدم مراغه ای، رحمت الله(1386). سالهای بحرانی نسل ما. ‌‌تهران: نشر علم.
•  نجاتی، غلامرضا (1375). شصت سال خدمت و خاطرات مهندس مهدی بازرگان. (ج 2). تهران : رسا.
•  نجاتی، غلامرضا(1373)، تاریخ سیاسی بیست و پنج سالۀ ایران.‌‌(ج2). تهران: نشر رسا .
•  نهاوندی، هوشنگ (1383). آخرین روزها. (بهروز صوراسرافیل، مریم سیحون، مترجمان). ‌‌تهران: شرکت کتاب.
•  هایزر، رابرت (1366).  مأموریت مخفی در تهران. (محمد حسین عادلی، مترجم) . تهران: ‌‌رسا.
•  هویدا، فریدون (1365). سقوط شاه. (حسین ابوترابیان، مترجم). تهران: نشر اطلاعات.
•  یزدی، ابراهیم ‌‌(1361). مأموریت ژنرالهایزر. ‌‌انتشارات نهضت آزادی.
ب. نشریات و روزنامهها
•  روزنامۀ اطلاعات، سال 1357.
•  روزنامۀ کیهان، سال 1357.
•  پرشت، هنری (1383). انقلاب ایران، ‌‌فصلنامۀ مطالعات تاریخی. ش 4.
•          فتحعلی آشتیانی، علی (1385). سال‌های سقوط. فصلنامۀ مطالعات تاریخی. ش 12.