چالشهای انتخابات دومین دورۀ مجلس شورای اسلامی و مواضع امام خمینی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار تاریخ پژوهشکده امام خمینی و انقلاب اسلامی، تهران، ایران

2 کارشناس ارشد تاریخ انقلاب اسلامی پژوهشکده امام خمینی و انقلاب اسلامی، تهران، ایران

چکیده

انتخابات مجلس دوم شورای اسلامی در شرایطی متفاوت با دورۀ نخست برگزار شد. با کناره‌‌گیری تدریجی نیروهای ملّی - مذهبی از ساختار سیاسی نظام، انتخابات این دوره از مجلس، منحصراً ‌‌صحنۀ رقابت نیروهای موسوم به خط امام و یا مکتبی بود؛ بنابراین برخی با خوشبینی تصور می‌‌کردند که یک‌‌دست بودن داوطلبین نمایندگی مجلس، فضای سیاسی کشور را از هرگونه چالش مصون می‌‌دارد، اما شرایط به گونه‌‌ای دیگر رقم خورد. مدتی پیش از آغاز انتخابات، بذر اختلاف نظر و چالش در میان نیروهای مکتبی پاشیده شده بود. به تدریج، دو جناح معروف به «چپ» و «راست»، از دل نیروهای مکتبی سربرآورد، که بدیهی بود انتخابات نمی‌‌توانست بدون هیچگونه چالشی برگزار شود.
یکی از ویژگی‌‌های انتخابات این دورۀ مجلس، حضور هدایت‌‌گرانۀ امام خمینی بود. ایشان به درستی متوجه جوّ حاکم بر انتخابات و شکل‌‌گیری منازعات جدید شدند، بنابراین به طرق مختلف تلاش نمود دسته بندی‌‌ها و جناح‌‌بندی‌‌های سیاسی، حق انتخاب را از مردم سلب ننماید. از آن‌جایی که ایشان اهمیت و ارزش ویژه‌‌ای برای جنبۀ مردم‌‌سالارانه، نظام جمهوری اسلامی قائل بود، در شرایط و موقعیت‌‌های مختلف، کاندیداهای مجلس را از درگیری‌‌های جناحی و گروهی برحذر می‌‌داشت.
این مقاله درصدد است تا با رویکردی توصیفی به بررسی و شناسایی مواضع امام خمینی در باب چالش‌‌ها و منازعات سیاسی انتخابات این دوره از مجلس بپردازد. مسئلۀ اصلی این است که در آستانۀ برگزاری انتخابات مجلس دوم شورای اسلامی، چه چالش‌‌ها و منازعاتی در درون حاکمیت سیاسی جمهوری اسلامی ایجاد شد و مواضع امام خمینی به عنوان رهبر نظام در جهت دهی انتخابات و هدایت جریان‌های سیاسی چگونه بود؟

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Challenges of the Second the Parliament Elections and Positions of Imam Khomeini

نویسندگان [English]

  • hamid basirat manesh 1
  • mina avanj 2
1 Assistant Professor of the History of the Imam Khomeini and the Islamic Revolution, Tehran, Iran
2 Master of History of the Islamic Revolution, Imam Khomeini and Islamic Revolution Research Institute, Tehran, Iran
چکیده [English]

 
Election for the second Islamic Consultative Assembly (Parliament) was held in different circumstances with the previous period. Liberal forces gradually left the political structure and hence the parliamentary election was only contested by forces that were known as the Line of the Imam. People thought that by unification of the candidates, the political environment is protected from any challenge, but the conditions changed. A while before the second round of parliamentary elections,
the seeds of disagreement and the challenge spread among them. Gradually the two factions known as the "left" and "right" of the religious forces emerge. Therefore, the parliamentary elections were not held in absolute peace and harmony.One of the features of the parliamentary election was the leading presence of Imam Khomeini                                 
He was well aware of the atmosphere of the elections and the formation of new conflicts. So he tried to reduce the negative impact of these factions. Since he attached particular importance to the democratic aspect of the system, he prevented different factions from taking people’s right to elect from them.
This study aims to present a descriptive approach to identify and investigate Imam Khomeini's positions on Parliament's election challenges and political conflicts. The main question of this research is: What challenges and conflicts during the second parliamentary elections surfaced and what were the positions of Imam Khomeini the Leader of the Islamic Revolution to conduct elections and manage political processes.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Imam Khomeini
  • the Islamic Consultative Assembly
  • elections
  • political participation
  • Guardian Council
منابعومآخذ
 
الف: کتاب‌‌‌ها
•  آقایی جیرهنده، عباس؛ رضا بسطامی (1378). مجلس شورای اسلامی دورۀ دوم. (چ 1). تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
•  امام خمینی(1378). صحیفۀ امام. تهران: مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
•  تاریخ انقلاب اسلامی، مجلس شورای اسلامی دوره‌‌های اول، دوم و سوم (1393). (چ1) . تهران: مؤسسه فرهنگی و هنری قدر ولایت.
•  خواجه‌‌سروی، غلامرضا (1382). رقابت سیاسی و ثبات سیاسی در جمهوری اسلامی ایران. تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
•  شادلو، عباس (1386). تکّثرگرایی در جریان اسلامی. تهران: وزرا.
•  صالح، محسن (1385). جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیه قم از آغاز تاکنون. (ج2). (چ1). تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
•  کردی، علی (1390). دفتر تحکیم وحدت از آغاز تا انشعاب. تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
•  کلانتری، عبدالحسین (1390). دفتر تحکیم وحدت در کشاکش سنّت و تجدّد. تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
•  محتشمی‌‌پور، علی‌‌اکبر(1379). چند صدایی در جامعه و روحانیت. تهران: خانۀ اندیشه جوان.
•  مشروح مذاکرات مجلس شورای اسلامی(1363 - 1367)، دورۀ دوم. تهران: روابط عمومی مجلس.
•  مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی(1374). انتخابات و مجلس از نگاه امام.(چ2). تهران: عروج.
•  میردار، مرتضی(1384). خاطرات حجت‌‌الاسلام و المسلمین ‌‌ناطق نوری. (ج2). تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
•  هاشمی‌رفسنجانی، اکبر(1381). کارنامه و خاطرات سال 1362، آرامش و چالش. (مهدی هاشمی، کوششگر). تهران: دفتر نشر معارف انقلاب.
•  _____________. (1386). کارنامه و خاطرات سال 1363، به سوی سرنوشت. (چ4).‌‌ محسن هاشمی، کوششگر)، تهران: دفتر نشر معارف انقلاب.
 
ب: روزنامه‌‌ها
•  روزنامۀ اطلاعات، سال 1363.
•  روزنامۀ جمهوری اسلامی،  سال 1362، 1363.
•  روزنامۀ کیهان ، سال 1363.
 
ج: نشریاتوسایت‌‌ها
•  گفتگو با مهدی کروبی، خبرگزاری مهر، 9/11/1386.
•  گفتگو با محسن آرمین، مهرنامه، شمارۀ 32،  آذر 1392، سال چهارم.
•  پدرام سهرابلو، «تولد چپ و راست»، مجلة نسیم بیداری، خرداد، 1390، شمارۀ 17.
 
د: مصاحبه‌‌ها
•  بیات‌زنجانی، اسدالله (18/3/1394)، قم.
•  حمیدزاده گیوی، علی اکبر(25/3/1394)، تهران.
•  دعایی، محمود (17/3/1394)، تهران.