روند نوسازی، تعارضات فرهنگی - مذهبی و فروپاشی حکومت پهلوی دوم

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناس ارشد علوم سیاسی؛ دانشگاه علامه طباطبایی تهران، تهران، ایران

2 دانشجوی کارشناسی ارشد تاریخ انقلاب اسلامی پژوهشکدۀ امام خمینی(س) و انقلاب اسلامی، تهران، ایران

چکیده

الگوی نوسازی حکومت پهلوی دوم، مشخصاً در جنبه‌های اقتصادی و اجتماعی در جامعۀ ایران اجرا شد و تمامی برنامه ریزی‌های دولتی و متمرکز حکومت مزبور همچون انقلاب سفید، لایحۀ انجمن‌های ایالتی و ولایتی و...، در راستای همین امر به کار گرفته شد. این برنامه‌ها به دلیل ویژگی‌های پاتریمونیالیستی و اقتدارگرایی رژیم پهلوی، حوزه‌های سیاسی و مذهبی را در بر نمی‌گرفت و به همین دلیل، تضاد‌های اساسی با نیروهای اجتماعی طبقات متوسط جدید، سنتی و پایین و حتی بالاتر را ایجاد نمود. سؤال اصلی پژوهش از این قرار است: چرا روند نوسازی حکومت، حوزۀ سیاسی را در بر نمی‌گرفت و تعارضاتی با نیروهای مخالف سیاسی و مذهبی ایجاد کرد؟  در این پژوهش، تعارضات روند نوسازی پهلوی دوم بر اساس روش تحلیل محتوای تاریخی و جامعه شناسی سیاسی و شکاف بین طبقات و روند نوسازی، بررسی شده است. روش گردآوری داده‌ها بر اساس مطالعات کتابخانه‌ای تنظیم و پردازش شده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Modernization Process, Cultural and Religious Conflicts and the Collapse of the Pahlavi II Regime

نویسندگان [English]

  • Mohammad Ali Soori Laki 1
  • Iraj Suri 2
1 Master of Science (MSc) in Political Science; Allameh Tabatabai University, Tehran, Iran
2 Graduate student of the Islamic Revolution's History Institute of Imam Khomeini and Islamic Revolution, Tehran, Iran
چکیده [English]

Modernization model of Pahlavi II Regime was launched in the social and economic aspects in Iranian society, and all centralized state plans like the White Revolution, the Local Councils Bill and so on were arranged in line with this process. Due to authoritarianism and patrimonial features of Pahlavi regime, the plans didn't include political and religious spheres, and hence the plans essentially contradicted social forces of the new middle, traditional, low and even high classes. The main research question is: Why did not the process of modernization include the political sphere, which generated conflicts with religious and political oppositions? Research hypothesis: The regime’s reforms aimed to strengthen the its foundations, weaken the social basis of religious and political oppositions, undermine the participation of political opponents in the process of power, and weaken the role of religion and its leaders, the clergy. Hence, modernization failed and made deep identification and social gaps which led to the collapse of regime. In this study, conflicts within the process of modernization of Pahlavi II, the gap between the classes and modernization process are analyzed through historical content analysis method and political sociology. The data were collected through library method.

کلیدواژه‌ها [English]

  • 'Social forces
  • Revolution
  • clergy
  • classes
  • Religion
• آبراهامیان، یرواند(1388). ایران بین دوانقلاب( احمدگل محمدی و محمد ابراهیم فتاحی، مترجمان). تهران : نشر نی.
• آزاد ارمکی، تقی(1379). اندیشه نوسازی در ایران. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
• آبادیان، حسین(1383). دو دهه واپسین حکومت پهلوی(چ1). تهران: موسسه مطالعات و پژوهش‌ها‌‌ی سیاسی.
• ازغندی، علیرضا(1385 الف). نخبگان سیاسی ایران بین دو انقلاب. تهران : نشر قومس.
• ________ (1385 ب). در آمدی بر جامعه شناسی سیاسی ایران. تهران: نشر قومس.
• ________ (1386). تاریخ تحولات سیاسی و اجتماعی ایران (57- 1320). تهران : انتشارات سمت.
• اخوان منفرد، حمیدرضا(1381). ایدئولوژی انقلاب ایران. تهران : انتشارات عروج.
• بشیریه، حسین(1393). زمینههای اجتماعی انقلاب ایران(چ1). (علی اردستانی، برگردان). تهران : نشر نگاه معاصر.
• ________ (الف1387). موانع توسعه سیاسی در ایران. تهران: انتشارات گام نو.
• ________ (ب1387). انقلاب و بسیج سیاسی. (چ 7). تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
• ________ (1386). عقل در سیاست. تهران: نگاه معاصر.
• پزشکی، محمد؛ حسینی زاده، سید محمد علی(1379). انقلاب اسلامی و چرایی و چگونگی رخداد آن. (چ 4) . تهران : نشر معارف.
• حسینی زاده، سید محمد علی(1389). اسلام سیاسی در ایران. قم : انتشارات دانشگاه مفید.
• حسینی، حسین(1381). رهبری و انقلاب (نقش امام خمینی در انقلاب اسلامی ایران). تهران: انتشارات عروج.
• جعفری، انوش؛ ابوالعلی اقدسی، علی(1392). انقلاب اسلامی، تئوریها‌‌ و کاربردها، نقد نظریههای غرب گرایانه به انقلاب. تهران: انتشارات زیتون سبز.
• دلاوری، ابوالفضل(1390). جامعه شناسی تحولات ایران. تهران: پژوهشکده امام خمینی و انقلاب اسلامی.
• رهدار، احمد(1392). بررسی و نقد تئوریها‌‌ی انقلاب اسلامی ایران (تئوری تدا اسکاچپول). قم : دفتر نشر معارف.
• عیوضی، محمد رحیم(1378). رشد مبانی فکری و تحول فرهنگ سیاسی در انقلاب اسلامی. تهران : انتشارات بین‌المللی المهدی.
• سریع القلم، محمود(1387). فرهنگ سیاسی ایران. تهران: انتشارات پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
• سیف زاده، حسین(1375). نوسازی و دگرگونی سیاسی. (چ 3). تهران: نشر قومس.
• شیخی، الیاس(1382). رهیافتی نو در تبیین چرایی انقلاب اسلامی. اصفهان: نشر دادیار.
• عظیمی دولت آبادی، امید(1379). انقلابی پرجاذبه. تهران : موسسه انتشارات امیرکبیر.
• عباسی، محمد تقی(1381). نگرشی نو در تحلیل انقلاب اسلامی (پیشینهها، پیروزی، تثبیت، آینده). تهران: نشر شکوفه‌های دانش.
• فراتی، عبدالوهاب(1381). انقلاب اسلامی و بازتابها‌‌ی آن. تهران: انتشارات نگاه نو.
• فراتی، عبدالوهاب(1376). مجموعه مقالات : درآمدی بر ریشههای انقلاب اسلامی(چ1). قم : انتشارات معارف.
• فوران، جان(1377). تاریخ تحولات اجتماعی ایران. تهران: رسا.
• کفاش، امید(1391). درآمدی تحلیلی بر انقلاب اسلامی ایران. تهران: انتشارات فرانما.
• کاظمیان، مرتضی(1384). نظام سیاسی، بحران هژمونی و اقتدار. تهران: قصیده سرا.
• لک زایی، نجف(1391). تحولات سیاسی - اجتماعی ایران معاصر(چ2). قم : پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
• لک زایی، نجف؛ احمدی، منصور(1377). زمینههای انقلاب اسلامی ایران. قم: موسسه فرهنگی و انتشاراتی ائمه.
• ملک محمدی، حمید رضا(1381). از توسعۀ لرزان تا سقوط شتابان. تهران: انتشارات مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
• معدل، منصور(1382). طبقه، سیاست و ایدئولوژی در انقلاب(محمد سالار کسرائی، مترجم) تهران: انتشارات مرکز بازشناسی اسلام و ایران.
• مقصودی، مجتبی و دیگران(1386). تحولات سیاسی و اجتماعی ایران (57- 1320). تهران: نشرروزنه.
• مشیری، فرخ(1384). دولت و انقلاب اجتماعی در ایران. تهران: انتشارات قصیده سرا.
• نجفی، موسی(1378). مقدمه تحلیلی تاریخ تحولات سیاسی ایران (دین، دولت، تجدد). تهران: انتشارات منیر.
• نامدار، مظفر(1376). رهیافتی بر مکتبها‌‌ و جنبشها‌‌ی سیاسی شیعه در صد سال اخیر. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
• نقیب زاده، احمد(1385). درآمدی بر جامعهشناسی سیاسی. تهران: انتشارات سمت.