2024-03-28T18:23:31Z
https://tarikhname.ri-khomeini.ac.ir/?_action=export&rf=summon&issue=12262
تاریخ نامه انقلاب
2588-3496
2588-3496
1397
2
دفتر سوم و چهارم
بررسی آثار انقلاب اسلامی ایران بر موج سوم بیداری اسلامی (مطالعۀ موردی مصر و یمن)
علی
مشهودی
فاطمه
محمودزاده
محمد
فلاح
تداوم انقلاب اسلامی ایران الگویی مناسب پیشِروی مسلمانان قرار داده و آنان را به حرکت درجهت تغییر فضای موجود متمایل کردهاست. امروزه پساز گذشت سه دهه از انقلاب ایران شاهد اعتراضات و خیزشهای مردمی در منطقه و شمال آفریقا هستیم.
هدف: پژوهش حاضر بهدنبال پاسخ به این پرسش است که انقلاب اسلامی ایران چه تأثیری بر موج سوم بیداری اسلامی داشتهاست؟
روش: روش پژوهش حاضر توصیفی-تحلیلی است.
فرضیه پژوهش: فرض بر این است که تأسیس نظام سیاسی براساس مذهب و خدامحوری در ایران الگوی قیامهای مردم منطقه برای پیادهکردن نظامهای سیاسی مبتنیبر اسلام شدهاست.
یافتهها: یافتههای پژوهش مبیّن آن است که موج بیداری اسلامی پایههای حکومتهای موروثی و استبدادی و دستاندازی قدرتهای بیگانه را هدف قرار داده و فریادهای آزادیخواهانۀ سراسر منطقه از تجربۀ موفق جمهوری اسلامی الهام گرفتهاست.
انقلاب اسلامی ایران
بیداری اسلامی
هویت اسلامی
مصر
یمن
2019
02
20
9
31
https://tarikhname.ri-khomeini.ac.ir/article_90979_848fd3d853d57d909a4325fe877346c2.pdf
تاریخ نامه انقلاب
2588-3496
2588-3496
1397
2
دفتر سوم و چهارم
بررسی زمینههای شکلگیری انقلاب اسلامی در شهرستان شوشتر
حمید
اسدپور
مسعود
ولی عرب
شهرستان شوشتر در استان خوزستان در جنوب غربی ایران واقع شدهاست. شوشتر بعداز اسلام همواره مرکز استان خوزستان بودهاست. از سال 1303ش، مرکز استان خوزستان به شهر اهواز انتقال یافت. شوشتر در دوران پهلوی ازنظر اقتصادی و عمرانی پیشرفت چندانی نداشت. حکومت پهلوی دوم، شوشتر را تبعیدگاه مخالفان خود کرده بود و این شهر محل ِ اجباری زندگی مخالفان رژیم پهلوی محسوب میشد. مخالفان پهلوی تبعیدی به شوشتر، فعالیتهای سیاسی و فرهنگی و اجتماعی زیادی در این شهر انجام میدادند و مردم این شهر را با جنبش و نهضت روحانیون آشنا میکردند. در شوشتر عالمان و روحانیون محلی وارستهای نیز حضور داشتند که با حکومت پهلوی ستیز داشتند. این عالمان و روحانیون، وضعیت بُحرانی و نابسامان شهری و مردم شوشتر را مشاهده میکردند و نمیتوانستند آرام بنشینند. درزمینۀ فعالیتهای انقلابی، پیوندی قوی میان بازاریان و روحانیون وجود داشت. مساجد نزدیکِ بازار شوشتر کانون مبارزه و مقاومت علیه رژیم پهلوی محسوب میشدند.
هدف: این پژوهش درپی پاسخ به این پرسش است که روحانیون کشوری (تبعیدی و دعوتی به شوشتر) و محلی چه تأثیری در آگاهیبخشی به مردم شوشتر در راه مبارزه با حکومت شاهنشاهی داشتهاند؟
روش: این پژوهش با روش توصیفی و تحلیلی و بهکمک منابع کتابخانهای و اسناد و مدارک آرشیوی انجام شدهاست.
فرضیۀ پژوهش: فرض ما بر این استوار است که روحانیون کشوری (تبعیدی و دعوتی به شوشتر) و محلی نهایت تلاش خود را برای آگاهیبخشی به مردم محروم شوشتر در دوران پهلوی انجام دادهاند و جوانان انقلابی این شهر متأثر از روحانیون این شهر، عَلَم مبارزه را برافراشتهاند و سرانجام به پیروزی رسیدهاند.
انقلاب اسلامی
شوشتر
پیوند بازار و مساجد
آیتالله ربانی اَملَشی
آیتالله محمدحسن آلِطیِّب
2019
05
22
33
56
https://tarikhname.ri-khomeini.ac.ir/article_90980_1c97c17b57a2b3fbbdac031a64187c43.pdf
تاریخ نامه انقلاب
2588-3496
2588-3496
1397
2
دفتر سوم و چهارم
بررسی موانع توسعۀ سیاسی در ایران (مطالعۀ موردی: دوران پهلوی دوم)
سعید
جهانگیری
هدف مقالۀ حاضر پاسخ به این پرسشهاست که اولاً، توسعۀ سیاسی در مفهوم توسعۀ مشارکت و رقابت سیاسی، در دورۀ پهلوی دوم چه روندی را در ایران طی کرده و چه فرازوفرودی را پشت سر گذاشتهاست؟ و ثانیاً، در این دوره توسعۀ سیاسی در کشور با چه موانع و چالشهای جدیای مواجه بودهاست؟ برای پاسخ به این پرسشها، که در حوزۀ جامعهشناسی سیاسی مطرح است، از نظریههای چاندوک، مور، هانتینگتون، اسکاچپول، و لوسیانی درباب ضعف جامعۀ مدنی و حاکمیت دولت تحصیلدار -بهعنوان موانع و چالشهای جدّی توسعۀ سیاسی- بهره گرفتیم و نهایتاً این فرضیه مطرح شد که هرچه تمرکز و اتکاء انحصاری دولت بر درآمد نفتْ بیشتر و بنیۀ جامعۀ مدنی ضعیفتر باشد، احتمال تحقق توسعۀ سیاسی در جامعه کمتر میشود. بررسی و آزمون این فرضیه بهکمک اسناد و مدارک معتبر تاریخی و شواهد و قراین آماریِ دقیق نشان داد که در هر دورهای که دولتْ خصلت تحصیلدار پیدا کرده و مستقل و بینیاز از مالیات مردم شده و از تمرکز قدرت برخوردار شدهاست، عرصه را برای مشارکت و رقابت سیاسی تنگتر کرده و مانع توسعۀ سیاسی شدهاست.
توسعۀ سیاسی
مشارکت سیاسی
رقابت سیاسی
جامعۀ مدنی
دولت رانتیر
2019
03
19
57
78
https://tarikhname.ri-khomeini.ac.ir/article_90982_e8a8e994f4e92152e25095c9be70a42a.pdf
تاریخ نامه انقلاب
2588-3496
2588-3496
1397
2
دفتر سوم و چهارم
تأثیر تغییر مبدأ تقویم شمسی از هجری به شاهنشاهی بر نهضت اسلامی
سید محمود
سادات
مریم
مدنی
حکومت پهلوی در سال 1354ش مبدأ تقویم شمسی کشور را از هجری (هجرت پیامبر: رویدادی مذهبی) به شاهنشاهی (تاجگذاری کوروش: رویدادی ملی) تغییر داد. این تغییر باعث واکنش قشرهای مختلف جامعه بهویژه روحانیون شد. شاه درنهایت در سال 1357ش برای فرونشاندن اعتراضات مردم مبدأ تقویم را از شاهنشاهی به هجری بازگرداند.
هدف: پژوهش حاضر دَرپیِ رسیدن به پاسخی مناسب برای این پرسش است که واکنش گروههای مختلف مردم اعم از مذهبی (روحانیون)، دانشگاهی و احزاب به تغییر تقویم چه بود و این واکنش چه تأثیری در پیروزی نهضت اسلامی داشت؟
روش: این پژوهش با روش توصیفی-تحلیلی و مبتنیبر اسناد و مدارک آرشیوی و منابع اصلی انجام شدهاست.
نتیجه: شاه با تغییر تقویم بیشتر دَرپیِ نشاندادن عظمت ایران باستان به غربیها بود و به فکر اهانت به دین اسلام نبود؛ ولی چون نمادی اسلامی را حذف کرده بود و نمادی شاهنشاهی را جایگزین آن کرده بود، روحانیون این تغییر را توهین به اسلام و پیامبر قلمداد میکردند. دانشجویان این عمل را درجهت حذف اسلام میدانستند و احزاب هم این اقدام را زمینۀ تغییر قانون اساسی میپنداشتند.
قویم
تقویم هجری شمسی
تقویم شاهنشاهی
واکنش
امامخمینی
2019
03
16
81
107
https://tarikhname.ri-khomeini.ac.ir/article_90983_4b68326c536f30e0552ae0acd23cc7d0.pdf
تاریخ نامه انقلاب
2588-3496
2588-3496
1397
2
دفتر سوم و چهارم
نقش شیخ صادق خلخالی در مواجهۀ جمهوری اسلامی با جریان موسوم به لیبرال
حمید
بصیرت منش
رسول
صابر
پساز پیروزی انقلاب اسلامی، گروههای سیاسی موسوم به لیبرالها، همچون جبهۀ ملی و تا حدودی نهضت آزادی به غربگرایی، ناسیونالیسم، و سکولاریسم معتقد بودند و تلقی خاصی از انقلاب و نظام برآمده از آن (جمهوری اسلامی) داشتند. بهتدریج این گروهها به با نظام جمهوری اسلامی پرداختند؛ در مقابل هم، خلخالی -از مسئولان ارشد نظام و از پیروان خط امام- در با این گروهها نقش ایفا کرد.
پرسش این پژوهش آن است که تقابل بین نیروهای خط امام با لیبرالها چرا شکل گرفت و نقش خلخالی در آن چه بود؟
در ادامه، به روش توصیفی–تحلیلی به این پرسش پاسخ داده خواهد شد.
فرضیۀ پژوهش این است که تقابل میان دو جریان خط امام و لیبرالها بهدلیل نوع جهانبینی آنها و تلقیشان از نقش دین در سیاست و ماهیت حکومت بوده است.
نتیجۀ بهدستآمده این است که علت تقابل این دو جریان، نوع جهانبینی و نگرش سیاسی بوده و خلخالی نقش بارزی در این تقابل ایفا کردهاست.
لیبرالها
خلخالی
جبهۀ ملی
نهضت آزادی
نیروهای خط امام
2019
05
10
109
136
https://tarikhname.ri-khomeini.ac.ir/article_90984_ba45becd33aa8880b786d2b76b40990b.pdf
تاریخ نامه انقلاب
2588-3496
2588-3496
1397
2
دفتر سوم و چهارم
نقش جریان مذهبی در نهضت ملیشدن صنعت نفت ایران و تأثیر آن در روند شکلگیری انقلاب اسلامی ایران
عبدالکاظم
مجتبی زاده
پساز شکلگیری جریانهای فکری-سیاسی مذهبی و ملیگرا در تاریخ معاصر ایران، فعالیتهایی درجهت مقابله با نفوذ بیگانگان و تغییر در ساختار سیاسی کشور انجام شد. در این روند، نهضت ملیشدن صنعت نفت ایران حرکتی برجسته بود. این نهضت با همگرایی دو جریان مذهبی و ملیگرا برضد استعمار خارجی و استبداد داخلی بهوقوع پیوست.
پرسش اصلی این پژوهش این است که نقش جریان مذهبی در ملیشدن صنعت نفت ایران چه بوده و این تجربه چه تأثیری در روند شکلگیری انقلاب اسلامی ایران داشتهاست؟
روش تحقیق این پژوهش، تبیین و تحلیل براساس منابع کتابخانهای و اسنادی است.
براساس یافتههای این پژوهش، جریان مذهبی در شکلگیری نهضت ملیشدن صنعت نفت نقشی محوری و اساسی داشتهاست و بهنظر میرسد که بدون حضور و فعالیت این جریان احتمال وقوع این نهضت بسیار ضعیف بودهاست. امامخمینی (ره) نیز در آغازین سالهای شکلگیری انقلاب اسلامی ایران از تجربیات جریان مذهبی در ملیشدن صنعت نفت، بهرهبرداری کرد.
جریان مذهبی
نهضت ملیشدن
صنعت نفت ایران
انقلاب اسلامی ایران
امامخمینی (ره)
2019
05
22
137
161
https://tarikhname.ri-khomeini.ac.ir/article_90985_1a4ffc7d6e8204ec208fc0fd4e5649fe.pdf
تاریخ نامه انقلاب
2588-3496
2588-3496
1397
2
دفتر سوم و چهارم
نقش عوامل انتزاعی و عینی در پدیدۀ پانعربیسم در ایران در قبل و بعداز انقلاب اسلامی
شیده
شادلو
جلیل
روشندل
هدف: هدف این نوشتار بررسی عواملی است که سبب تحریک احساسات قومگرایانه در مناطق عربنشین جنوب ایران شده و در برههای از تاریخ بهشکل جنبشهای تجزیهطلبانه خودنمایی کردهاست.
روش: این مقاله با استناد به منابع کتابخانهای و با روش اسنادی-تاریخی نوشته شدهاست.
فرضیه: مقاله بر این فرضیه متکی است که سلسلهعواملی عینی و انتزاعی مانند عوامل داخلی (سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی) از یکسو و مداخلات خارجی ازسوی دیگر سبب تحریک تمایلات و احساسات پانعربیسم شدهاست. در این مقاله پانعربیسم در ایران متغیر وابسته است و عوامل عینی و انتزاعی متغیر مستقلاند.
نتیجه: نتیجۀ اصلی بهدستآمده این است که عوامل داخلی نقشی مهمتر در پانعربیسم داشتهاند.
برای حفظ وحدت ملی و تمامیت ارضی تاحدِّامکان باید تلاش شود که عوامل داخلی مؤثر در پانعربیسم -بهعنوان متغیر مستقل- کاهش یابند تا پانعربیسم بهعنوان متغیر وابسته محدود شود.
قومگرایی
پانعربیسم
عوامل عینی
عوامل انتزاعی
انقلاب اسلامی ایران
2019
05
22
163
190
https://tarikhname.ri-khomeini.ac.ir/article_90987_988c26e83859a2084fe41ae189323c90.pdf
تاریخ نامه انقلاب
2588-3496
2588-3496
1397
2
دفتر سوم و چهارم
در ضرورت نقد منصفانۀ تاریخنگاریهای محلی انقلاب اسلامی
حمید
بصیرت منش
2019
02
20
191
199
https://tarikhname.ri-khomeini.ac.ir/article_90988_cd96c5aa9f2f1f2659632275e476403d.pdf