ORIGINAL_ARTICLE
بررسی فرایند انقلاب اسلامی در بروجن
انقلاب اسلامی ایران برخلاف سایر انقلاب ها با مشارکت اکثر قریببهاتفاق همۀ اقشار جامعه بهوقوع پیوست. در این انقلاب، مردم همه ی مناطق و شهرهای کشور سهیم بودند. یکی از ابعادی که میتواند به روشنتر شدن مباحث و تحلیلهای انقلاب کمک کند، بررسی تحولاتی است که در شهرها و روستاها بهوقوع پیوسته است. پژوهش حاضر برآن است تا نحوۀ گسترش باورها و اعتقادت اسلامی و انقلابی در شهر بروجن و حوادث و رخدادهای منتهی به پیروزی انقلاب اسلامی را در این شهر کوچک مورد توجه قرار دهد. در این خصوص پس از توصیف تحولات اداری و اجتماعی شهر در دو دهۀ 40 و 50 ش، با استفاده از روش کتابخانهای (اسناد، کتاب، روزنامه) و مصاحبههای متعدد، سیر حوادث و رخدادهای انقلاب در سال 1357 و نقش اقشار گوناگون در تحولات انقلابی در این شهر بررسی شده است. براساس یافته های این پژوهش، بافت مذهبی شهر و مسافرت تعدادی از روحانیون متعهد از قم و دیگر نقاط به این منطقه و سخنرانی های روشنگرانۀ آنان موجب آشنایی مردم بروجن با جریان کلی انقلاب شد. در داخل شهر فعالیتهای فرهنگی نهادهای مردمی مانند «کانون جوانان اسلامی» در آموزش و تربیت نیروهای آگاه و ایجاد فضای انقلابی در بروجن مؤثر بودند. در ابراز مخالفتها و اعتراضات مردم شهر بروجن در سال 1357، نقش فرهنگیان (معلمان و دانش آموزان) جالب توجه است. مردم این شهر افزونبر نارضایتی منطقه ای، تحت تأثیر جریان و حوادث دیگر شهرها (مانند اصفهان) به سیل عظیم انقلاب پیوستند.
https://tarikhname.ri-khomeini.ac.ir/article_14049_df23379cadb8b86771c5ef5006521995.pdf
2014-09-01
1
40
انقلاب اسلامی
بروجن
کانون جوانان اسلامی
معلمان و دانشآموزان
حمید
بصیرت منش
basirat1341@yahoo.com
1
استادیار پژوهشکده امام خمینی و انقلاب اسلامی، تهران، ایران
AUTHOR
مریم
رفیعی وردنجانی
2
کارشناس ارشد تاریخ انقلاب اسلامی, پژوهشکده امام خمینی و انقلاب اسلامی، تهران، ایران
LEAD_AUTHOR
الف: اسناد و مدارک کتبی
1
- آرشیو مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
2
- اسناد بهدستآمده از نیروهای انقلابی شهر. ب: کتاب
3
- آبراهامیان، یرواند. (1382)، ایران بین دو انقلاب، تهران: نشر نی.
4
- امام خمینی، روحاللّه. (1378)، صحیفة امام، صحیفۀتهران: مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی
5
- انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک؛ روزشمار چهارمحال و بختیاری. (1388)، تهران مرکز بررسی اسناد تاریخی.
6
- فیاضی، مرتضی. (1386)، یک قدم تا آسمان، بروجن، افضل..
7
- گالت، چارلز الکساندر. (1378)، ایل بختیاری، تهران: شیرازه.
8
- نجاتی، غلامرضا. (1390)، تاریخ سیاسی بیست و پنج ساله ایران، تهران: رسا.
9
ج: نشریات
10
- روزنامۀ کیهان، شماره 10631،17 بهمن 1357. د: مصاحبه ها
11
- ابراهیم اشراقیان، بروجن، 13/7/1391.
12
- ابراهیم منصوری، بروجن، 17/6/1391.
13
- احسان الله پیکار، بروجن، 27/8/1391.
14
- احمد شیروانی، بروجن، 20/7/1391.
15
- امیرحسین غلامی، بروجن، 6/9/1391.
16
- آیت بنایی،بروجن، 15/7/1391.
17
- حسن عظیمزاده، مکاتبه، 17/11/1391.
18
- حسن ناصری، بروجن، 15/6/1391.
19
- حسین ناصری، بروجن، 2/7/1391.
20
- حسینقلی بنایی، بروجن، 14/6/1391.
21
- حمزهعلی نیکخواه، اصفهان، 24/6/1391.
22
- خلیل اسحاقی، بروجن، 28/6/1391.
23
- روحانگیز کرمی، بروجن، 23/6/1391.
24
- رؤیا غلامی شهرکرد، 22/6/1391.
25
- زرین شیروانی، بروجن، 27/6/1391.
26
- سعید غلامی، قم، 31/6/1391.
27
- سکینه بنایی، بروجن، 21/7/1391
28
- عباس پیکار، شهرکرد، 8/8/1391.
29
- علیاکبر رضوانی، بروجن، 7/10/1391.
30
- علی نصر، بروجن، 7/10/1391.
31
- علی نیلیه، بروجن، 6/9/1391.
32
- محمدتقی طاهری، بروجن، 1/12/1391.
33
- قربانعلی حجتی، بروجن، 25/6/1391.
34
- کبری پور دهقان، بروجن، 4/8/1391.
35
- محمدحسین آرامش، بروجن، 20/7/1391.
36
- محمدحسین خرم، بروجن، 3/7/1391.
37
- محمدرضا پیراسته، بروجن، 28/7/1391.
38
- محمدرضا فیاضی، قم، 3/8/1391.
39
- محمد عباسیان، بروجن، 8/9/1391.
40
- محمد مدنی، قم، 27/7/1391.
41
- محمد نقی شاهرخی، قم، 14/6/1391.
42
- مصطفی توفیقی، بروجن، 5/8/1391.
43
- مهدیقلی طببیبی، بروجن، 3/7/1391.
44
- ناصر مسعودی، بروجن، 25/6/1391.
45
- نصیر فیاضی، بروجن، 25/6/1391.
46
- مهدی فیاضی، بروجن، 1/12/1391.
47
- مصطفی توفیقی، بروجن، 5/8/1391.
48
- محمد زمانی، قم، 19/11/1391.
49
- غلامعلی شیرانی، بروجن، 7/9/1391.
50
- سهراب غفاری، نقنه، 9/7/1391.
51
- احمد افضلی، بروجن، 25/6/1391.
52
- رحمتالله سعادت، بروجن، 7/9/1391.
53
- رحمتالله شبانیان، بروجن، 5/9/1391.
54
- علی جوانبخت، بروجن، 26/6/1391.
55
- کبری پیردهقان، بروجن، 4/8/1391.
56
- محمدرضا خلیلیان، بروجن، 8/5/1391.
57
ORIGINAL_ARTICLE
جریانشناسی گروه های مذهبی سازمان مجاهدین خلق پس از انشعاب ایدئولوژیکی (از سال1354 تا 1360)
یکی از سازمانهای سیاسی و مخفی دوران پهلوی با رویکرد مذهبی، سازمان مجاهدین خلق بود که در سال 1344 تشکیل شد. اعضای اصلی این سازمان، جوانان مسلمانی بودند که هدفشان مبارزه علیه حکومت با طرد هرگونه خطمشی مسالمتآمیز و اتخاذ روش مسلحانه بود. بنیانگذاران آن محمد حنیفنژاد، سعید محسن و عبدالرضا نیکبین بودند. بر اثر ضربهای که در سال 1350 از طرف ساواک به سازمان وارد شد، رهبران اصلی آن اعدام شدند و با نفوذ افراد مارکسیست در کادر رهبری، آنان به این جمعبندی رسیدند که دین اسلام جوابگوی اهداف سازمان برای عملیات چریکی و مسلحانه نیست. آنان با اذعان به اینکه مارکسیسم میتواند جایگزین ایدئولوژی اسلامی شود از اسلام به سمت مارکسیسم تغییر ایدئولوژی دادند و دچار انشعاب فکری شدند. در پی این اتفاق افراد مذهبی، مانند سید مجید شریفواقفی از گروه مارکسیستی جدا شدند و به شیوه های گوناگون با سازمان مخالفت کردند. در پی به شهادت رسیدن شریفواقفی به دست بخش مارکسیستی، شاخۀ مذهبی رسماً از سازمان جدا شد. اکنون پرسش علمی پژوهش این است، با توجه به انشعاب در سازمان جناح مذهبی سازمان چه عملکردی از خود نشان داد؟ به چند جریان تقسیم شد و هرکدام از این گروهها چه تفکری را برگزید و چه نقشی در انقلاب ایفا کرد. پژوهش پیشِرو با استفاده از روش مصاحبه ای، کتابخانه ای و اسنادی به شیوۀ توصیفی- تحلیلی به ابهامات مقاله پاسخ خواهد داد. ازاینرو، فرضیۀ پژوهش این است، گروه های مذهبی سازمان مجاهدین خلق پس از انشعاب ایدئولوژیکی در سال 1354 هرکدام با تفکرات خاص خود در راه پیشبرد انقلاب کوشیدند، برخی از این گروهها (مهدویون- فریاد خلق- هستههای مذهبی- میثمی و امت واحده) با الهام از آراو اندیشههای امام خمینی و دکتر شریعتی برای پیوستن به انقلاب به رهبری امام به راه خود ادامه دادند و برخی دیگر (گروه رجوی) با تفکر برتریجویی و اصل پیشتازی، خود را صاحب اصلی انقلاب برشمردند و به مبارزه با انقلاب پرداختند.
https://tarikhname.ri-khomeini.ac.ir/article_14050_b6d99061fab30f164f019e60438d686b.pdf
2014-09-01
41
69
سازمان مجاهدین خلق – ایدئولوژی – جناح مذهبی – انشعاب - مارکسیسم
محسن
بهشتی سرشت
mbeheshtiseresht@yahoo.com
1
دانشیار دانشگاه بین المللی امام خمینی، قزوین، ایران
AUTHOR
لیلا
حیدری باطنی
1hb_2916@yahoo.com
2
کارشناس ارشد تاریخ انقلاب اسلامی، پژوهشکده امام خمینی و انقلاب اسلامی، تهران، ایران
LEAD_AUTHOR
کتابها
1
- آبراهامیان، یرواند، ایران بین دو انقلاب. (1392)، ترجمۀ احمد گلمحمدی، محمدابراهیم فتاحی، نشر نی،.
2
- احمدی روحانی، حسین، سازمان مجاهدین خلق. (1384)، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
3
- بیانیة اعلام موضع ایدئولوژیک سامزان مجاهدین خلق ایران، اروپا: چاپ سوم
4
- بهروز، مازیار شورشیان آرمانخواه ناکامی چپ در ایران، ترجمۀ مهدی پرتوی، تهران: ققنوس.
5
- تحلیل آموزشی بیانیة اپورتونیستهای چپنما، (1358)، انتشارات سازمان مجاهدین خلق ایران.
6
- جلیل، امجدی تاریخ شفاهی سازمان مهدیون، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
7
- چه کسانی از مسعود رجوی وحشت دارند، (1358)، ناشر انجمن توحیدی رسالت، بیجا.
8
- حقجو، علی تحلیلی از سازمان مجاهدین خلق ایران، انتشارات اوج، تاریخ مقدمه.
9
- زندگینامة مجاهدین خلق مسلمان ایران، انتشارات سازمان مجاهدین خلق، تاریخ انتشار در مقدمه 1357
10
- سازمان مجاهدین خلق پیدایی تا فرجام، به کوشش جمعی از پژوهشگران، (1385)، تهران: مؤسسۀ مطالعات و پژوهشهای سیاسی، جلد دوم، چاپ دوم.
11
- ساسانپور، شهرزاد. (1386)، عبور از سازمان، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
12
- میثمی، لطفالله آنها که رفتند،. (1382)، تهران: نشر صمدیه.
13
- مسی به رنگ شفق، خاطرات کاظم بجنوردی، به اهتمام علیاکبر رنجبر کرمانی، (1385)، تهران: نشر نی، چاپ دوم.
14
- مصاحبۀ رادیو صدای ایران با سعید شاهسوندی در 2006، نگهداری در پژوهشکدۀ امام خمینی و انقلاب اسلامی.
15
مصاحبهها
16
- گفتوگو با دکتر هادی خانیکی در تاریخ 11/7/1391 و 15/9/1391
17
- گفتوگو با دکتر کریم رستگار در تاریخ 19/7/1391.
18
- گفتوگو با مهندس لطفالله میثمی در تاریخ 25/7/1391.
19
- گفتوگو با دکتر تقی شامخی در تاریخ 26/7/1391 و 10/10/91 و 17/10/1391.
20
- گفتوگو با دکتر محمد محمدی گرگانی در تاریخ 7/8/1391.
21
- گفتوگو با حجتالاسلام عبدالمجید معادیخواه در تاریخ 15/9/1391.
22
- گفتوگو با محمدصادق نوروزی در تاریخ 16/10/1391.
23
- گفتوگو با عزتالله مطهری در تاریخ 30/7/1391.
24
نشریات
25
- مجلۀ شاهد
26
- روزنامه عصر ما
27
- ماهنامۀ چشمانداز ایران
28
- جزوۀ فریاد خلق خاموششدنی نیست، اعلامیۀ گروه فریاد خلق.
29
اسناد
30
- سند منتشرنشده از مرکز اسناد انقلاب اسلامی، سیستم جامع مدیریت اسناد ، شمارۀ بازیابی 9390.
31
- مجموعه دستنوشتههای حسین احمدی روحانی، نگهداری در مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
32
- سیدی خاطرات لطفالله میثمی، «پلهپله از تا خدا تا با خدا».
33
سایت اینترنتی
34
- www.meisami.com
35
ORIGINAL_ARTICLE
بررسی سندشناختی تغییرات شکلی و محتوایی اعتبارنامه های مجلس شورای ملی
اعتبارنامه سندی است که به موجب آن پیروزی نامزدی در انتخابات به رسمیت شناخته میشود و به مرکز اعلان میگردد. نمایندگان مجلس اول شورای ملی، فاقد اعتبارنامه بودند. نخستین اعتبارنامه در مجلس دوم شورا برای نمایندگان صادر شد. اعتبارنامه ها دورهبهدوره تغییرات شکلی و محتوایی فراوانی به خود دیدند. در دوره های نخست مجلس شورای ملی این اعتبارنامه ها از حیث شکل و محتوا از قاعده و قانون خاصی پیروی نمی کردند. با مرور زمان و نزدیک شدن به دوره های پایانی مجلس شورای ملی، نظم و پیوستگی خاصی در آنها دیده میشود. اما بهطورکلی در همة اعتبارنامه ها هیئت نظارت بر انتخابات به همراه مرجعی دولتی به معرفی نماینده مربوط به حوزه خود پرداخته اند و انتخابات را موافق با قوانین و مقررات انتخابات اعلام نمودند. در پژوهش حاضر با رویکردی توصیفی و با تکیه بر اسناد موجود که همان اعتبارنامه ها هستند، به بررسی تحولات و تغییرات شکلی و محتوایی اعتبارنامه های بیست وچهار دورة مجلس شورای ملی پرداخته می شود و مندرجات و محتوای آنها با یکدیگر مقایسه میگردد.
https://tarikhname.ri-khomeini.ac.ir/article_14043_850531aeaa6d9651d614becb1595f8db.pdf
2014-09-01
71
88
اعتبارنامه
مجلس شورای ملی
تغییرات
شکل
محتوا
بررسی سندشناختی
حسن
حضرتی
shazrati@ut.ac.ir
1
استادیار دانشگاه تهران، تهران، ایران
AUTHOR
مینا
آونج
mina.avanj68@gmail.com
2
کارشناس ارشد تاریخ انقلاب اسلامی، پژوهشکده امام خمینی و انقلاب اسلامی
LEAD_AUTHOR
- آرشیو کتابخانه مجلس شورای اسلامی، اعتبارنامه های نمایندگان مجلس شورای ملی.
1
- شهماری، ندا. (1387)، «گزیدهای از اعتبارنامه های نمایندگان مجلس اول تا سوم»، پیام بهارستان، ش1.
2
- قائم مقامی، جهانگیر. (1350)، مقدمه ای بر شناخت اسناد تاریخی، تهران: انجمن آثار ملی.
3
- لوچیانا، دورانتی. (زمستان1388) «سند شناسی»، ترجمه مریم وتر، فصلنامة گنجینة اسناد، ش: 76.
4
ORIGINAL_ARTICLE
واکاوی رفتار سیاسی جبهه ملی چهارم در تحولات منتهی به پیروزی انقلاب اسلامی (از آبان تا بهمن 1357)
در تاریخ مبارزات مردم ایران، که به پیروزی انقلاب اسلامی انجامید احزاب و گروههای متعدد، دخالت داشته اند، اما نقشآفرینی آنان در بطن حوادث منتهی به پیروزی انقلاب یکسان نبوده است. بلکه هر یک، استراتژی مبارزاتی خاصی را دنبال کردهاند. در این راستا جبهة ملی جریانی بود که به شیوۀ مبارزة پارلمانی علیه رژیم گرایش داشت، اما در چند ماهۀ منتهی به پیروزی انقلاب به تغییر رفتار در روند مبارزاتی خویش روی آورد. با توجه به این امر، این مقاله درصدد است تا ضمن ارزیابی عملکرد جبهۀ ملی در اوج تحولات انقلابی به این پرسش پاسخ دهد؛که چرا جبهة ملی بهرغم روند مبارزاتی خویش به همراهی با انقلابیون مذهبی به رهبری امام خمینی پرداخت؟ نگارندگان بر این باوراند که جبهه ملی ازیکسو، با آگاهی از ناکارآمدی رویکرد مبارزاتی خویش در فضای تازه و ازسویدیگر، با توجه به سازشناپذیری رهبری نهضت در مخالفت با حکومت پهلوی و براندازی آن، به همگامی با انقلابیون مذهبی پرداخت اما در این مسیر تنها به نقشی حاشیهای اکتفا کرد و نتوانست نقش قابل توجهی ایفا کند.
https://tarikhname.ri-khomeini.ac.ir/article_14044_529b0e20c28e36c4bf53d16d85df616c.pdf
2014-09-01
89
112
جبهه ملی
امام خمینی
مبارزه پارلمانی
انقلاب اسلامی
علیرضا
ملایی توانی
mollaiynet@yahoo.com
1
دانشیارتاریخ پژوهشگاه علوم انسانی ومطالعات فرهنگی، تهران، ایران
AUTHOR
فریده
باوریان
fbavaryan@gmail.com
2
دانشجوی دکترای رشته تاریخ انقلاب اسلامی، دانشگاه بوعلی سینا،همدان، ایران
LEAD_AUTHOR
- آبراهامیان، یرواند. ( 1386)، ایران بین دو انقلاب، چاپ دوازدهم، تهران: نشر نی.
1
- آموزگار، جمشید. (1376)، فراز و فرود دودمان پهلوی، ترجمه اردشیر لطفعلیان، تهران: مرکز ترجمه و نشر کتاب.
2
- استمپل، جان. دی. (بیتا)، درون انقلاب ایران، ترجمه منصور شجاعی، چاپ دوم، تهران: رسا،
3
- امام خمینی، روحالله. (1378)، صحیفه امام، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
4
- «امام خمینی(ره)؛ فره ایزدی»، مصاحبه با داریوش فروهر. (آذر 1377) فصلنامه حضور، ش 25.
5
- الگار، حامد. (بیتا)، ایران و انقلاب اسلامی، ترجمه سپاه پاسداران، تهران: سپاه پاسداران انقلاب اسلامی.
6
- بازرگان، مهدی. (1375) شصت سال خدمت و مقاومت، گفتگو با سرهنگ غلامرضا نجاتی، تهران: رسا.
7
- باقی، عمادالدین. (1382) بررسی انقلاب ایران، (با درآمدی پیرامون تاریخ معاصر ایران)، چاپ دوم، تهران: سرایی.
8
- ــــــــــــــــ . (1373) تحریر تاریخ شفاهی انقلاب اسلامی، قم، تفکر.
9
- بنیصدر، ابوالحسن. (1380)، درس تجربه، به کوشش حمید احمدی، تهران: انقلاب اسلامی.
10
- بیل، جیمز. (1371)، عقاب و شیر، ترجمه مهوش غلامی، تهران : شهر آب.
11
- پهلوی، محمدرضا. (1379) پاسخ به تاریخ، ترجمه حسین ابوترابیان، تهران: زریاب.
12
- دفترهای نسل دوم جبهه ملی ایران.(1358)، تهران: نسل دوم جبهه ملی ایران، ش1.
13
- راجی، پرویز.(1374) خدمتگزار تخت طاووس، ترجمه ح.ا. مهران، چاپ دهم، تهران: اطلاعات،
14
- روبین، باری. (1363) جنگ قدرتها در ایران، ترجمه محمود مشرقی، بیجا: آشتیان.
15
- روزشمار انقلاب اسلامی. (1384)، به کوشش باقر علیان نژاد، تهران: سوره مهر.
16
- روزنامه اطلاعات. (دی و بهمن 1357).
17
- روزنامه کیهان. (مهر 1357).
18
- سفری، محمدعلی. (1380)، قلم و سیاست ازکودتای 28 مرداد تا ترور منصور، چاپ دوم، تهران: نارمک.
19
- سنجابی، کریم. (1381)، خاطرات سیاسی، تهران: صدای معاصر.
20
- سولیوان، ویلیام و آنتونی پارسونز.(1375)، خاطرات دو سفیر، ترجمه محمود مشرقی، تهران: علم.
21
- سیر مبارزاتی امام خمینی(س) در آیینه اسناد به روایت ساواک. (1386)، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(س).
22
- سیک، گری. (1384)، همه چیز فرو میریزد، ترجمه علی بختیاریزاده، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
23
- سمیعی، احمد، (1372)، طلوع و غروب دولت موقت، چاپ دوم، بیجا: شباویز.
24
- شجاعی زند، علیرضا. (1382)، برهه انقلابی در ایران، تهران: عروج.
25
- فرازهایی از انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک و آمریکا،(1368)، تهران: سازمان اطلاعات و امنیت ساواک.
26
- فوزی، یحیی. (1384)، تحولات سیاسی اجتماعی بعد از انقلاب اسلامی در ایران، تهران: عروج.
27
- لدین، مایکل و ویلیام لوئیس.(1363) کارتر و سقوط شاه، روایت دست اول، ترجمه ناصر ایرانی، چاپ سوم، تهران: امیرکبیر.
28
- مرکز اسناد انقلاب اسلامی، پرونده جبهه ملی شماره 15753.
29
- مدنی، سید جلالالدین. (1362)، تاریخ سیاسی معاصر، چاپ سوم، قم: انتشارات اسلامی.
30
- میلانی، محسن. (1381) شکلگیری انقلاب اسلامی (از سلطنت پهلوی تا جمهوری اسلامی)، ترجمه مجتبی عطازاده، تهران: گام نو.
31
- نجاتی، غلامرضا. (1377)، تاریخ 25 ساله ایران (از کودتا تا انقلاب)، چاپ دوم، تهران: رسا.
32
- نراقی، احسان. (1373)، از کاخ شاه تا زندان اوین، ترجمه سعید آذری، چاپ دوم، تهران: رسا.
33
- نیمه پنهان (سیمای کارگزاران فرهنگ و سیاست). ( 1378)، چاپ دوم، تهران: دفترپژوهشهای کیهان.
34
- هایزر، رابرت. (1365)، مأموریت مخفی هایزر در تهران (خاطرات ژنرال هایزر)، ترجمه سید محمدحسین عادلی، تهران: رسا.
35
- هوشنگ مهدوی، عبدالرضا. (1372)، انقلاب ایران به روایت رادیو بیبیسی، تهران: طرح نو.
36
- ونس، سایروس و برژینسکی. (1362)، توطئه در ایران، ترجمه محمود مشرقی، بیجا: هفته.
37
- یاری، سیاوش. (1384)، حزب ایران به روایت اسناد ساواک، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
38
- یزدی، ابراهیم. (1379)، آخرین تلاشها در آخرین روزها، تهران: قلم.
39
ORIGINAL_ARTICLE
گفتمان جنسیت از انقلاب سفید تا انقلاب اسلامی
کیفیت و کمّیت مشارکت زنان در رویدادهای سرنوشتساز تاریخی، از جمله انقلابها یکسان نبوده و بنا بر شرایط و موقعیت اجتماعی- فرهنگی جامعه اشکال گوناگونی به خود گرفته است؛ ولی بهنوبۀ خود مقولۀ جنسیت را به کانون تصمیمگیریها و منازعات سیاسی وارد کرده است.
انقلاب اسلامی که مهمترین رخداد مؤثر بر سرنوشت سیاسی و اجتماعی ملت ایران است نیز از این قاعده مستثنا نیست؛ چراکه فقط پس از گذشت 15 سال از اعطای حق رأی به زنان در قالب برنامۀ اصلاحی انقلاب سفید، محمدرضا پهلوی که بهشدت ناخرسندی و اعتراض علما را به بازتعریف نقشهای زنانه توسط حکومت برانگیخته بود، مشارکت گستردۀ زنان آن هم با سیمایی متفاوت از الگوهای پذیرفتهشدۀ زن سنتی یا مدرن در مبارزات انقلابی تا آنجا توجه ناظران خارجی را برانگیخت که آن را انقلاب چادرها نامیدند.
با وجود این، چرایی و چگونگی این مشارکت، از جمله عرصههای مغفولمانده در میان علایق نظری و پژوهشی مطالعات انقلاب اسلامی به شمار میرود؛ ازاینرو، این مقاله برآن است تا با تمرکز بر متون رسمی تولیدشده توسط الیت سیاسی و مطبوعاتی ایران در گسترۀ زمانی سالهای 1342 تا 1357 و با استفاده از روش تحلیل گفتمان نشان دهد که جنسیت بهعنوان یک برساختۀ گفتمانی چگونه در دو دهه پیش از انقلاب اسلامی در پرتو ظرفیت نظام زبانی و مناسبات قدرت و مقاومت مندرج در آن درون بستری از رخدادهای سیاسی و اجتماعی ساخته شده و مرزهای مألوف و تعیینکنندۀ هویتهای زنانه/ مردانه را درنوردید. بدینمنظور بستری تاریخی را به تصویر خواهد کشید که درون آن مدلول زنانه/ مردانه بهتدریج از جایگاه چندین هزارسالۀ خود بیرون آمده و در پیوند با دالهای کانونی گفتارهای رقیب حاضر در متن منازعۀ سیاسی شامل گفتار رسمی حکومت، روحانیت سنتی و نواندیشی دینی و انقلابی، معنا و ساختاری تازه یافته است.
https://tarikhname.ri-khomeini.ac.ir/article_14045_d39739ce30877032b58b919ec2ffbeba.pdf
2014-09-01
113
154
گفتمان
جنسیت
انقلاب اسلامی
انقلاب سفید
نرگس
نیکخواه قمصری
n_nikkhah_gh@kashanu.ac.ir
1
استادیارگروه علوم اجتماعی، دانشکده علوم انسانی دانشگاه کاشان، کاشان، ایران
LEAD_AUTHOR
- آبراهامیان، یرواند. (1377)، ایران بین دو انقلاب درآمدی بر جامعهشناسی سیاسی معاصر، ترجمۀ احمد گلمحمدی و محمدابراهیم فتاحی، تهران: نشر نی.
1
- احمدی خراسانی، نوشین و پروین اردلان. (1382)، «فعالیتهای مهرانگیز منوچهریان بر بستر مبارزات حقوقی زنان در ایران»، تهران 2: نشر توسعه.
2
- الگار، حامد. (1369)، دین و دولت در ایران، نقش علما در دورۀ قاجار، ترجمة ابوالقاسم ستری، تهران: انتشارات توس.
3
- انصافپور، غلامرضا. (1346)، قدرت و مقام زن در ادوار تاریخ، تهران: کانون کتاب.
4
- باهنر، محمدجواد. (بیتا)، «ماجرای آزادی زنان»، مجلۀ مکتب اسلام، س 6، ش 8.
5
- برنارد، جسی. (1384)، دنیای زنان، ترجمۀ شهرزاد ذوفن، تهران: نشر اختران.
6
- بروجردی، مهرزاد. (1377)، روشنفکران ایرانی و غرب، ترجمۀ جمشید شیرازی، تهران: نشر فروزان روز.
7
- پایدار، پروین. (1378)، زنان و عصر ملیگرایی در ایران، ترجمۀ فرح قرهداغی، تهران: نشر توسعه.
8
- پیرنیا، منصوره. (1374)، سالار زنان، واشنگتن، شرکت انتشارات ایران.
9
- دباشی، حمید. (1381)، ایدئولوژی اسلامی خطرات و وعدههای یک نو واژه در ایران پس از انقلاب، ویراست دکتر هوشنگ امیراحمدی و منوچهر پروین، ترجمۀ علی مرشدزاد، 1381، تهران مرکز بازشناسی اسلام و ایران، انتشارات باز.
10
- رهنورد، زهرا. (1357)، طلوع زن مسلمان، تهران: نشر محبوبه.
11
- زن، نگاه و سنجش در اسلام، بینا، بیتا، بیجا.
12
- زیبایینژاد، محمدرضا و محمدتقی سبحانی. (1379)، درآمدی بر نظام شخصیت زن در اسلام، قم، نشر دارالثقلین.
13
- ساناساریان، الیزا. (1384)، جنبش حقوق زنان در ایران. طغیان، افول، سرکوب از 1280 تا انقلاب 57، ترجمۀ نوشین احمدی خراسانی، تهران: نشر اختران.
14
- شریعتی، علی. (1380)، زن: مجموعه آثار 21، تهران: انتشارات بنیاد فرهنگی دکتر علی شریعتی.
15
- طباطبایی، محمدحسین. (1357)، استراتژی زن در اسلام، تهران: نشریۀ ندای ایمان.
16
- علیرضا ازغندی. (1379)، نخبگان سیاسی ایران بین دو انقلاب، تهران: نشر قومس.
17
- فالاچی، اوریانا. (1357)، مصاحبه با تاریخسازان، ترجمة پیروز ملکی، تهران: امیرکبیر.
18
- فوران، جان. (1378)، مقاومت شکنندۀ تاریخ تحولات اجتماعی ایران از صفویه تا سالهای پس از انقلاب اسلامی، ترجمۀ احمد تدین، تهران: مؤسسۀ خدمات فرهنگی رسا.
19
- فیرحی، داوود. (1378)، قدرت، دانش و مشروعیت در اسلام، تهران: نشر نی.
20
ORIGINAL_ARTICLE
شیخ فضلالله نوری و مخالفت مبنایی با مشروطه
با پیروزی جنبش مشروطهخواهی، دوران جدیدی در حوزة اندیشه سیاسی در ایران آغاز گردید. این حادثة تاریخی، تنها وقوع تحول در صحنة مناسبات سیاسی و اجتماعی نبود، بلکه از همان آغاز دارای عناصر مفهومی نوآیینی بود که به ضرورت واکنش دو گروه از علما و فقهای دینی را در موافقت یا مخالفت با آن برانگیخت. در این میان، شیخ فضلالله نوری که در ابتدای جنبش با آن همراهی میکرد، در ادامة مسیر به مخالفت با آن برخاست. این مقاله درصدد آن است تا به این پرسش اساسی پاسخ دهد که دلایل مخالفت شیخ نوری با مشروطه چه بود و او با اتکا به چه مبنایی رأی به حرمت مشروطه داد؟ فرضیة مقالة حاضر این است که مخالفت شیخ نوری با مشروطه نه از موضع دفاع از استبداد، بلکه برای دفاع از اقتدار شرع بود که بهزعم وی با مشروطهخواهی به خطر افتاده بود. براینپایه، او با وفاداری بهصورت شریعت و مبانی فقهی و نظام سنت قدمایی خود، از همان ابتدا اصل را بر اجرای احکام شرعی گذارده بود که بهزعم وی مقرر بود تا با برپایی مشروطه عملی شود. اما ادامة مسیر و روشن شدن اختلافات در وظایف تقنینی مجلس شورا و میزان دخالت یا نظارت فقها در امر قانونگذاری و مباحثی چون نمایندگی، مساوات و حریت شیخ را به این نتیجه رساند که این اساس جدید با مبانی نظری و شرعی وی نسبتی ندارد و در این میان قرائت شرعی مشروطهخواهان دینی نیز نتوانست بر مخالفتهای مبنایی وی فائق آید.
https://tarikhname.ri-khomeini.ac.ir/article_14046_ba997f43dff79ae5cf90459b94185099.pdf
2014-09-01
155
177
مشروطه
حوزه نظر
قانونگذاری
مجلس شورا
مساوات
حریت
عباس
هاشمی
hashemi@ikiu.ac.ir
1
استادیار گروه علوم سیاسی دانشگاه بین المللی امام خمینی ره،قزوین، ایران
AUTHOR
حمید
مهرآذر
2
دانشجوی کارشناسی ارشدعلوم سیاسی دانشگاه بین المللی امام خمینی، قزوین، ایران
LEAD_AUTHOR
- آبادیان، حسین. (1374)، مبانی نظری حکومت مشروطه و مشروعه؛ به انضمام رسائل علمای موافق و مخالف مشروطه، تهران: نشر نی.
1
- ـــــــــــــــــ . (1388)، مفاهیم قدیم و اندیشه جدید (درآمدی نظری بر مشروطه ایران)، تهران: کویر.
2
- ابوطالبی، مهدی. (1387)، «مشروطه خواهان مشروعه ساز، همراهی وهمدلی علمای نجف با شیخ فضلالله نوری»، فصلنامه پژوهشی مطالعات انقلاب اسلامی، سال4، شماره 12.
3
- اتحادیه (نظام مافی)، منصوره. (1381)، پیدایش و تحول احزاب سیاسی مشروطیت (دورههای یکم و دوم مجلس شورای ملی)، تهران: کتاب سیامک.
4
- انصاری، مهدی. (1376)، شیخ فضلالله نوری و مشروطیت (رویارویی دو اندیشه)، چاپ دوم، تهران: امیرکبیر.
5
- براتعلیپور، مهدی. (1389)، پیشگامان فضیلت و آزادی در نگرشهای سیاسی- دینی ایران معاصر (ازنهضت مشروطه تا انقلاب اسلامی) ، قم: دانشگاه مفید.
6
- ترکمان، محمد. (1362)، رسائل، اعلامیهها، مکتوبات و روزنامه شیخ شهید فضلالله نوری، تهران: رسا.
7
- توکلیان، جلال. (1374)، «اندیشه سیاسی شیخ فضلالله نوری»، کیان، شماره 27.
8
- جناتی، محمدابراهیم. (1369)، جایگاه استحسان در منابع اجتهاد، کیهان اندیشه، شماره 30.
9
- دریابیگی، محسن. (1386)، حیات سیاسی، فرهنگی و اجتماعی آخوند خراسانی؛ مجتهد عصر مشروطه، مجموعه گفتار (آخوند خراسانی و نهضت مشروطیت ایران)، تهران: مؤسسه تحقیقات و توسعه علوم انسانی.
10
- رضوانی، هما. (1362)، لوایح آقا شیخ فضلالله نوری، تهران: نشر تاریخ.
11
- رضوانی، محمداسماعیل. (1356)، انقلاب مشروطیت ایران، چاپ سوم، تهران: فرانکلین.
12
- زرگرینژاد، غلامحسین. (1374)، رسائل مشروطیت (18رساله و لایحه درباره مشروطیت)، تهران: کویر.
13
- طباطبایی، سیدجواد. (1386)، تأملی درباره ایران: نظریه حکومت قانون در ایران، بخش دوم: مبانی نظری مشروعهخواهی، تبریز: ستوده،
14
- کرمانی، ناظمالاسلام. (1366)، تاریخ بیداری ایرانیان، تهران: امیرکبیر.
15
- مجتهدی، مهدی. (1357)، روشنگریها در مشروطیت ایران، تهران: دانشگاه تهران.
16
- نامدار، مظفر. (1377)، نظریه دولت شریعت، نگاهی به اندیشه سیاسی شیخ فضل الله نوری، مجله فرهنگ، شماره 27و28.
17
- نایینی، محمدحسین. (1378)، تنبیه الامه و تنزیه المله، بهکوشش محمود طالقانی، تهران: شرکت سهامی انتشار.
18