بررسی زمینه‌های شکل‌گیری انقلاب اسلامی در شهرستان شوشتر

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 هیئت علمی دانشگاه خلیج فارس بوشهر

2 دانشگاه خلیج فارس بوشهر

چکیده

شهرستان شوشتر در استان خوزستان در جنوب غربی ایران واقع شده‌است. شوشتر بعداز اسلام همواره مرکز استان خوزستان بوده‌است. از سال 1303ش، مرکز استان خوزستان به شهر اهواز انتقال یافت. شوشتر در دوران پهلوی ازنظر اقتصادی و عمرانی پیشرفت چندانی نداشت. حکومت پهلوی دوم، شوشتر را تبعیدگاه مخالفان خود کرده بود و این شهر محل ِ اجباری زندگی مخالفان رژیم پهلوی محسوب می‌شد. مخالفان پهلوی تبعیدی به شوشتر، فعالیت‌های سیاسی و فرهنگی و اجتماعی زیادی در این شهر انجام می‌دادند و مردم این شهر را با جنبش و نهضت روحانیون آشنا می‌کردند. در شوشتر عالمان و روحانیون محلی وارسته‌ای نیز حضور داشتند که با حکومت پهلوی ستیز داشتند. این عالمان و روحانیون، وضعیت بُحرانی و نابسامان شهری و مردم شوشتر را مشاهده می‌کردند و نمی‌توانستند آرام بنشینند. درزمینۀ فعالیت‌های انقلابی، پیوندی قوی میان بازاریان و روحانیون وجود داشت. مساجد نزدیکِ بازار شوشتر کانون مبارزه و مقاومت علیه رژیم پهلوی محسوب می‌شدند.
هدف: این پژوهش درپی پاسخ به این پرسش است که روحانیون کشوری (تبعیدی و دعوتی به شوشتر) و محلی چه تأثیری در آگاهی‌بخشی به مردم شوشتر در راه مبارزه با حکومت شاهنشاهی داشته‌اند؟
روش: این پژوهش با روش توصیفی و تحلیلی و به‌کمک منابع کتابخانه‌ای و اسناد و مدارک آرشیوی انجام شده‌است.
فرضیۀ پژوهش: فرض ما بر این استوار است که روحانیون کشوری (تبعیدی و دعوتی به شوشتر) و محلی نهایت تلاش خود را برای آگاهی‌بخشی به مردم محروم شوشتر در دوران پهلوی انجام داده‌اند و جوانان انقلابی این شهر متأثر از روحانیون این شهر، عَلَم مبارزه را برافراشته‌اند و سرانجام به پیروزی رسیده‌اند.
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Study of the Backgrounds of Preparations for Formation of Islamic Revolution in Shushtar

نویسندگان [English]

  • hamid assadpour 1
  • masoud valiarab 2
1 bousher
2 Boshehr
چکیده [English]

Abstract
Shushtar, Khuzestan Province, is located in southwest Iran. It has chiefly been the provincial capital of Khuzestan Province during the post-Islamic period until 1924, when Ahvaz became the capital city of this province. During the Pahlavi reign, Shushtar was underdeveloped economically and in Pahlavi II reign, the city was the abode of the exiled dissidents. The dissidents, however, continued their political, social and cultural activities in Shushtar, making the people familiar with the Islamic movement under the clerics. There were distinguished scholars and clerics living in Shushtar who opposed the Pahlavi regime. They were uneasy with the critical situation in the city and the chaotic situation there. There was also a strong cooperation in revolutionary activities between the clerics and the merchant class and workers of the bazaar. The mosques close to the bazaar were the centers for the fight against the despotic regime of Shah.
Objective: This research work intends to find an appropriate answer to this question: How did the clerics (the exiled, the invitees and the local clerics) promote public awareness in Shushtar in their fight against the Pahlavi monarchy in Iran?
Methodology: This research work has been developed based on a descriptive-analytical method, library sources and archived documents.
Hypothesis: It is hypothesized that clerics (the exiled, the invitees and the local clerics) did their best to promote public awareness among the deprived people of Shushtar during the Pahlavi reign. This made the revolutionary youths in this city turn into flag-bearers of revolution until final victory.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Islamic Revolution
  • Shushtar
  • Bazaar-mosque bond
  • Ayatollah Rabbani Amlashi
  • Ayatollah Mohammad Hassan Al-e Tayyeb
منابع
آبراهامیان، یرواند. (1389). تاریخ ایران مدن. (محمدابراهیم فتاحی، مترجم). تهران: نشر نی.
احمدی، محمدرضا. (1381). خاطرات آیت‌الله محمدعلی گرامی. تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
استمپل، جان. (1378). درون انقلاب ایران. (منوچهر شجاعی، مترجم). تهران: خدمات فرهنگی رسا.
اسدی، محمدعلی. (1393). انقلاب اسلامی در شوشتر و گتوند. تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
امام، سیدسعید. (بی‌تا). مقدمه‌ای بر تاریخ موسیقی شوشتر. بی‌جا: بی‌نا.
انصاری، مصطفی. (1384). تاریخ خوزستان 1878-1925: (دورۀ خاندان کعب و شیخ خزعل). (محمد جواهرکلام، مترجم). تهران: نشر شادگان.
بهمنش، عبدالله. (1392). دانشوران شوشتر. اهواز: معتبر.
پیام، حبیب. (1394). روزشمار انقلاب اسلامی در خوزستان. اهواز: خوزستان.
تقی‌زاده، محمد. (1381). شوشتر در گذر تاریخ: از عهد باستان تا انقلاب اسلامی. تهران: بشیر علم و ادب.
توکلی، یعقوب. (1387). سبک‌شناسیِ تاریخ‌نگاری معاصر ایران. قم: مؤسسۀ اندیشه و فرهنگ اسلامی.
جباری، جلیل. (1372). گزارش زمستان 57. تهران: سازمان عقیدتی سیاسی ارتش جمهوری اسلامی ایران.
جزایری شوشتری، عبدالله. (1388). تذکرۀ شوشتر. (مصحح و مقدمه‌نویس، مهدی کدخدای طراحی). اهواز: ترآوا.
جمعی از پژوهش‌گران. (1374). اسناد انقلاب اسلامی. (ج4). تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
جمعی از پژوهش‌گران. (1389). شرح مبارزات حضرت آیت‌الله ربانی املشی. تهران: مرکز بررسی اسناد تاریخی.
دیولافوا. (بی‌تا). سفرنامۀ دیولافوا. (بهرام فره‌وشی، مترجم). تهران: خیام.
رایت، رابین. (1382). آخرین انقلاب بزرگ: انقلاب و تحول در ایران. (احمد تدین و شهین احمدی، مترجمان). تهران: خدمات فرهنگی رسا.
زیباکلام، صادق. (1372). مقدمه‌ای بر انقلاب اسلامی. تهران: روزنه.
سترانک، ویلیام تئودور. (1387). حکومت شیخ خزعل‌بن‌جابر و سرکوب شیخ‌نشین خوزستان. تهران: تاریخ معاصر ایران.
شرف‌الدین، محمدمهدی. (بی‌تا). تاریخ شوشتر. بی‌جا: بی‌نا.
شیرافکن شوشتری، نوذر (عیدی). (1337). دِنگ و فِنگ: اشعار محلی شوشتری. (عبدالهادی طبیب، کوشش‌گر). بی‌جا: بی‌نا.
عمید زنجانی، عباس‌علی. (1375). انقلاب اسلامی و ریشه‌های آن. تهران: طوبی.
عیوضی، محمدرحیم. (1387). انقلاب اسلامی، زمینه‌ها و ریشه‌های آن. قم: دفتر نشر معارف.
فربد، محمدصادق. (1386). کتاب ایران: سوگواری‌های مذهبی در ایران. تهران: انتشارات بین‌المللی الهدی.
فوران، جان. (1392). مقاومت شکننده. (احمد تدین، مترجم). تهران: خدمات فرهنگی رسا.
کامور بخشایش، جواد؛ عریانی، جواد. (1394). خاطرات آیت‌الله سیدمحمد خامنه‌ای. تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
کینزر، استفن. (1382). همۀ مردان شاه: کودتای آمریکایی و ریشه‌های ترور در خاورمیانه. (حسن بلیغ، مترجم). تهران: دانشگران محمود.
مریدی شوشتری، اکرم. (1392). شوشتر یعنی خوبتر: شوشتر از پیدایش تا سال ۱۳۹۰. اهواز: ترآوا.
مسعود انصاری، احمدعلی. (1386). پس‌از سقوط: سرگذشت خاندان پهلوی در دوران آوارگی. تهران: مؤسسۀ مطالعات و پژوهش‌های سیاسی.
نجم‌الملک، عبدالغفار. (1341). سفرنامۀ خوزستانِ حاج عبدالغفار نجم‌الملک. (محمد دبیر سیاقی، کوشش‌گر). تهران: علمی.
نقوی حسینی، حسین. (1375). انقلاب اسلامی و ریشه‌های آن. تهران: برهمند.
نیرومند، محمدباقر. (1384). یادی از شوشتر. تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
مقاله
خاکی، رحیم. (1387). «ویژه‌نامۀ بزرگداشت عالم فقید استاد مرعشی شوشتری». رایحه، س 4، ش 43.
روزنامه
روزنامۀ آیندگان، ش3206، (9/6/1357).
روزنامۀ اطلاعات، ش15757، (21/10/1357).
روزنامۀ کیهان، ش10619، (2/11/1357).
مصاحبه
سخایی، حاج محمدحسین. (تعمیرکار رادیو و مغازه‌دار الکترونیکی). (28/10/1397).
صفری چهارمحالی، حاج علی‌رضا. (کارمند شرکت نیشکر امام‌خمینی (ره)). (28 /10/1397).