تأثیر انقلاب الجزایر بر مبارزات سیاسی ایران به‌روایت انقلابیون ایرانی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه تاریخ پژوهشکده امام خمینی و انقلاب اسلامی، تهران، ایران

2 دانش‌آموختۀ رشتۀ تاریخ انقلاب اسلامی دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران

چکیده

از مسائل مهم و قابل‌توجه در مطالعات مربوط به جنبش‌های سیاسی و انقلاب‌ها، تأثیرگذاری آن‌ها بر جوامع و ملت‌های دیگر است. ازمیان جنبش‌های اسلامی و انقلابی معاصر، جنبش مردم مسلمان الجزایر در نیمۀ قرن بیستم میلادی تأثیر زیادی بر جوامع مسلمان گذاشت. نویسندۀ این مقاله در پی بررسی تأثیرگذاری انقلاب الجزایر بر متفکران و مبارزان ایرانی است. براساس یافته‌های این پژوهش، مبارزات مردم آزادی‌خواه الجزایر و اندیشۀ رهبران و مجاهدان آن قبل و پس از پیروزی بر استعمار فرانسه، الهام‌بخش و الگوی مبارزاتی نیروهای سیاسی مخالف حکومت پهلوی در ایران اعم از مذهبی و غیرمذهبی بود. روش بررسی در این پژوهش اکتشافی و توصیفی-تحلیلی است. اطلاعات این مقاله با مراجعه به منابع کتابخانه‌ای (سند، کتاب، مقاله) جمع‌آوری و سپس تجزیه‌وتحلیل شده‌است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Impacts of Algerian Revolution on the Political Struggles in Iran According to the Iranian Revolutionaries

نویسندگان [English]

  • hamid basiratmanesh 1
  • Amin Khani 2
1 Assistant Professor of History Department of Imam Khomeini and Islamic Revolution, Tehran, Iran
2 Graduate in the History of Islamic Revolution, Kharazmi University, Tehran, Iran
چکیده [English]

In any studies on political movements and revolutions, it is important to analyze their influence on other societies and nations. From among the contemporary Islamic and revolutionary movements, the revolution of the Muslim nation of Algiers, emerged in mid 20th century, had had great influence on Muslim societies. This paper intends to study the impact of the Algerian Revolution on Iranian thinkers and revolutionaries. Based on the findings of this paper, the struggles of the freedom-seeking people in Algiers as well as the ideologies of the revolutionary leaders and fighters both before and after this victory over the French colonialism, provided required inspiration and pattern of struggle for anti-Pahlavi political forces in Iran, both religious and non-religious. The research method in this paper is exploratory and descriptive-analytical. The data has been gathered out of library documents (documents, books, and papers) and then analyzed.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Algiers Revolution
  • Islamic movements
  • Muslim fighters
  • anti-Pahlavi groups
احمدی حاجی‌کلایی، حمید. (۱۳۸۹). جریان‌شناسی چپ در ایران. تهران: نشر سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشۀ اسلامی.
احمدی روحانی، حسین. (1390). سازمان مجاهدین خلق ایران. (چ2). مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
اسعدی، مرتضی. (1369). جهان اسلام. (ج1). تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
اوزگان، عمار. (1357). افضل‌الجهاد. (حسن حبیبی، مترجم). تهران: مؤسسۀ نشر جهاد.
آبراهامیان، یرواند. (1384). ایران بین دو انقلاب. (احمد گل‌محمدی و محمدابراهیم فتاحی، مترجمان). (چ11). تهران: نشر نی.
آبراهامیان، یرواند. (1386). اسلام رادیکال: مجاهدین ایرانی. (فرهاد مهدوی، مترجم). (چ1). آلمان: نشر ایما.
آژرون، شارل روبر. (1365). تاریخ معاصر الجزایر. (منوچهر بیات مختاری، مترجم). مشهد: دانشگاه فردوسی.
بنی‌جمالی، احمد. (1392). آشوب: مطالعه‌ای در زندگی و شخصیت دکتر محمد مصدق. نشر نی.
بهرامی، قدرت‌الله؛ نظرپور، مهدی. (1383). انقلاب اسلامی و انقلاب‌های جهان. قم: مرکز تحقیقات اسلامی.
جزنی، بیژن. (1358). نبرد با دیکتاتوری شاه. (چ1). تهران: انتشارات مازیار.
جمعی از پژوهشگران. (2017). شریعتی، امروز و آیندۀ ما: نگاهی به میراث فکری او پس از چهل سال. (مهدی جامی، دبیر). (چ1). لندن: اچ اند اس مدیا.
حاجبی تبریزی، ویدا. (1389). یادها. (ج1). کلن: چاپخانۀ مرتضوی.
حسینی بهشتی، محمد. (۱۳۶۲). نقش انبیاء و پیامبران در هدایت و عدالت. تهران: ستاد برگزاری هفتم تیر.
خسروشاهی، هادی. (1353). نبرد اسلام در افریقا. (ج2). (چ2). قم: مرکز مطبوعاتی دارالتبلیغ اسلامی.
دعایی، محمود. (1387). گوشه‌ای از خاطرات حجت‌الاسلام‌والمسلمین سیدمحمود دعایی. تهران: موسسۀ تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی.
رئیسی، رضا. (1392). خواهرْ طاهره: خاطرات خانم مرضیه حدیدچی (دباغ). تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی.
زهرائی، سیامک. (1364). جنبش‌های آزادی‌بخش ملی. (چ1). تهران: نشر فانوسا.
سازمان مجاهدین: خلق پیدایی تا فرجام. (1389). (چ2). (جمعی از پژوهشگران، کوششگر). تهران: موسسۀ مطالعات و پژوهشهای سیاسی.
سراج انصاری، مهدی. (1385). شیعه چه می‌گوید. (سید هادی خسروشاهی، مصحح). (چ3). تبریز: کتاب‌فروشی بنی‌هاشمی.
شریعت رضوی، پوران. (1389). طرحی از یک زندگی. (ج2). تهران: انتشارات چاپخش.
صحیفۀ امام.(1378). (ج10). (چ1). موسسۀ تنظیم و نشر آثار امام.
طباطبایی، صادق. (1387). خاطرات سیاسی-اجتماعی دکتر صادق طباطبایی. (ج1). تهران مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی(س): نشر عروج.
قرگزلو، ناصر. (2006). از انقلاب سفید تا انقلاب اسلامی: زمینه‌ها و ریشه‌یابی عوامل. پاریس: چاپ دایرۀ مینا.
قطب، سید. (1345). آینده در قلمرو اسلام. (سیدعلی خامنه‌ای، مترجم). قم: انتشارات هجرت.
کریمیان، علیرضا. (1381). جنبش دانشجویی در ایران: از تأسیس دانشگاه تا پیروزی انقلاب اسلامی. تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
کیانوری، نورالدین. (1371). خاطرات نورالدین کیانوری. (چ1). (موسسۀ تحقیقاتی و انتشاراتی دیدگاه، کوششگر). تهران: انتشارات اطلاعات.
گلی زواره، غلامرضا. (1390). سرزمین اسلام: شناخت کشورهای اسلامی و نواحی مسلمان‌نشین جهان. قم: بوستان کتاب.
لنین، ولادیمیر. (1357). دربارۀ جنبش آزادی‌بخش ملی. رشت: انتشارات جنگل.
ماسالی، حسن. (بی‌تا). سیر تحول جنبش چپ ایران و عوامل بحران مداوم آن. بی‌جا. بی‌نا.
محمد، ابراهیم؛ [و دیگران]. (1384). جبهۀ نجات اسلامی الجزایر. (مؤسسۀ مطالعات اندیشه‌سازان نور، مترجم). تهران: اندیشه‌سازان نور.
موسوی بجنوردی، محمدکاظم. (۱۳۷۸). خاطرات سید محمدکاظم موسوی بجنوردی. تهران: دفتر ادبیات انقلاب اسلامی.
موسوی بجنوردی، محمدکاظم. (1381). مسی به رنگ شفق: سرگذشت و خاطرات سیدکاظم موسوی بجنوردی. (علی‌اکبر رنجبر کرمانی، کوششگر). تهران: نشر نی.
میرزاصالح، غلامحسین. (1360). الجزایر. تهران: سازمان انتشاراتی و فرهنگی ابتکار.
هالیدی، فرد. (1358). ایران: دیکتاتوری و توسعه. (علی طلوعی و محسن یلفانی، مترجمان). (چ1). تهران: انتشارات علم.
یاکونو، گزاویه. (1369). تاریخ استعمارگری فرانسه. (دکتر عباس آگاهی، مترجم). مشهد: آستان قدس رضوی.
 یزدی، ابراهیم. (1383). جنبش دانشجویی: در دو دهۀ 1320 و 1330. (چ1). تهران: نشر قلم.
یزدی، ابراهیم. (1392). شصت سال صبوری و شکوری: خاطرات دکتر ابراهیم یزدی. (ج سوم). بی‌جا. بی‌نا.
مقاله
برومند اعلم، عباس. (پاییز 1391). «ظهور و کارکرد اسلام سیاسی در روند استقلال الجزایر». فصلنامۀ مطالعات سیاسی جهان اسلام، سال اول، ش3، صص 21-41
برومند اعلم، عباس. (تابستان1390). «جهاد صوفیان در مغرب اسلامی: مقاومت امیر عبدالقادر الجزایری و دیگر شیوخ صوفیه دربرابر استعمار فرانسه 1890-1830». فصلنامۀ پژوهشنامۀ تاریخ اسلام، سال 1، ش2، صص 25-44.
توسلی، محمد. (1/4/1395). «ناگفته‌های دیدار با چمران». هفته‌نامۀ کرگدن.
حسن‌زاده، اسماعیل. (زمستان 1378 و بهار 1379). «تأملاتی در پیدایش و تکوین حزب ملل اسلامی». پژوهش‌نامۀ متین، ش5و6، صص 51-84.
حق‌شناس، تراب. (24/3/1389). «زمانی که من عضو "انجمن اسلامی دانشجویان" بودم». مجلۀ هفته.
سام دلیری، کاظم؛ شهبازی، بهروز. (1391). «انقلاب؛ چرا و چگونه: بازخوانی ایدئولوژی انقلابی احزاب چپ دورۀ پهلوی». جامعه‌شناسی تاریخی، ش1. صص 1-23.
عواطف، عبدالرحمن. (1369). «مطبوعات الجزایر همپای انقلاب». (احمد فلاحیه، مترجم). مجلۀ رسانۀ بهار، ش1. صص 70-78.
قوچانی، محمد.(تیر 1396). «سخن سردبیر: روشنفکر مسلح». ماهنامۀ مهرنامه، سال 8، ش52، ص21.
کاظمی، علی. (پاییز 1388). «بررسی تطبیقی انقلاب اسلامی با انقلاب‌های بزرگ دنیا». فصلنامۀ مطالعات انقلاب اسلامی، دورۀ 6، ش18، صص 97-130.
موسوی، طاهره. (بهمن1391). «زنان در انقلاب‌های جهان». ماهنامۀ پیام زن، ش251، ص50.
یوسفی میانجی، عبدالرضا. (اردیبهشت 1380). «بررسی تطبیقی اندیشه‌های استاد مطهری و دکتر شریعتی». کیهان فرهنگی، ش175، صص 12-17.
نشریه
اطلاعات، ش26525، (9/6/1395).
اعتماد ملی، ش961، (14/4/ 88).
اندیشۀ پویا، سال سوم، ش22، (آذر 1393).
چشم‌انداز ایران، ش71، (دی و بهمن1390)؛ ش77، (اسفند 91 و فروردین 1392).
سپید و سیاه، سال 8، ش26، (8/11/1344).
شاهد یاران، (بهمن 1387). گفتگو با محمدحسن ابن‌الرضا: «فضای زندان را تغییر دادیم» (حزب ملل اسلامی، زندان و گفتنی‌هایی از یک تجربه). ش39، صص 81-83.
شرق، ش2733، 29/8/1396.
مهرنامه، (نوروز 1393). «مسیح در پاوه، پرونده‌ای برای فیلم چ ساختۀ ابراهیم حاتمی‌کیا؛ گفت‌وگو با ابراهیم حاتمی‌کیا/ احمد طالبی‌نژاد/ مهرزاد دانش/ محمد هاشمی/ ابراهیم یزدی/ مریم کاظم‌زاده». سال 5، ش34، ص292.
یادآور، (تابستان، پاییز، زمستان۱۳۸۸ و بهار ۱۳۸۹). مصاحبه با احسان شریعتی. ش ۶ و ۷ و ۸، ص223.
مصاحبه(نشست)
عربشاهی، مهدی. (1393). «جنبش دانشجویی دربرابر نظام سیاسی». آموزشکدۀ توانا.
خامنه‌ای، سیدعلی. (15/12/77). همایش آسیب‌شناسی انقلاب.
منابع اینترنتی
 
www.khamenei.ir
www.peykarandeesh.org
www.tarikhirani.ir